રામાયણ ટેક્સટાઇલ (વિગત). કોરોમેન્ડલ કોસ્ટ, ભારત, ઇન્ડોનેશિયન બજાર માટે, 18મી સદી. કપાસ, હાથથી દોરેલું અને મોર્ડન્ટ-ડાઇડ. / The Museum of Fine Arts, Houston

હ્યુસ્ટનનું મ્યુઝિયમ ઓફ ફાઈન આર્ટ્સ 22 જૂનથી ભારતીય કાપડનું નવું પ્રદર્શન શરૂ કરવા જઈ રહ્યું છે. ‘ઈન્ડિયા ટુ ધ વર્લ્ડઃ ટેક્સટાઈલ્સ ફ્રોમ ધ પરપિયા કલેક્શન’ નામના આ પ્રદર્શનમાં સંગ્રાહક બાનુ અને જીવક પરપિયા દ્વારા દાનમાં આપવામાં આવેલા 187 ભારતીય કાપડોમાંથી પસંદ કરેલા 67 કાર્યો પ્રદર્શિત થશે.

ન્યૂયોર્કના ઈથાકામાં રહેતા પરપિયા દંપતીએ 1980ના દાયકાથી આ પ્રખ્યાત સંગ્રહ એકઠો કર્યો છે. બાનુ પરપિયા તાજેતરમાં કોર્નેલ યુનિવર્સિટીમાં એશિયન અને મધ્ય પૂર્વ ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થી બાબતો અને વિકાસના ડિરેક્ટર તરીકે નિવૃત્ત થયા છે, જ્યારે જીવક પરપિયા કોર્નેલમાં ભૌતિકશાસ્ત્રના પ્રોફેસર છે.

14 સપ્ટેમ્બર સુધી ચાલનારું આ પ્રદર્શન 17મીથી 20મી સદીની શરૂઆતના કાપડો રજૂ કરે છે, જે ભારતના કાપડ કલા, વેપાર અને સાંસ્કૃતિક આદાન-પ્રદાનના લાંબા અને ગતિશીલ ઇતિહાસની ઝલક આપે છે.

આ સંગ્રહ MFAH માટે ઐતિહાસિક સીમાચિહ્ન છે, જે મ્યુઝિયમને ભારત બહાર ભારતીય કાપડ સંગ્રહ માટે અગ્રણી સંસ્થાઓમાં સ્થાન અપાવે છે. પરપિયા દંપતીએ ચાર દાયકાથી વધુ સમય ખર્ચીને વૈશ્વિક સ્તરે સૌથી મહત્વપૂર્ણ ખાનગી કાપડ સંગ્રહોમાંનો એક એકઠો કર્યો છે.

MFAHના ડિરેક્ટર અને માર્ગારેટ આલ્કેક વિલિયમ્સ ચેર ગેરી ટિન્ટેરોવે જણાવ્યું, “પરપિયા કાપડ સંગ્રહ અમારા સંગ્રહ માટે એક મહત્વપૂર્ણ ઉમેરો છે. ભારતના વેપારી અને ઘરેલું કાપડોને પ્રદર્શિત કરતો આ સંગ્રહ બાનુ અને જીવક પરપિયાના 40 વર્ષથી વધુના સમર્પિત સંગ્રહનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.”

લંડનના વિક્ટોરિયા એન્ડ આલ્બર્ટ મ્યુઝિયમના ભૂતપૂર્વ વરિષ્ઠ ક્યુરેટર રોઝમેરી ક્રિલ અને MFAHના કન્સલ્ટિંગ ક્યુરેટર એમી પોસ્ટર દ્વારા સંચાલિત આ પ્રદર્શન ભારતના ઘરેલું બજાર અને નિકાસ માટે બનાવેલા કાપડો વચ્ચેનો તફાવત દર્શાવે છે.

દરેક શ્રેણી અલગ-અલગ સૌંદર્યલક્ષી અને કાર્યાત્મક પ્રાથમિકતાઓ દર્શાવે છે—જટિલ રંગાઈ તકનીકો, પ્રાદેશિક ભરતકામ શૈલીઓથી લઈને યુરોપિયન, દક્ષિણપૂર્વ એશિયાઈ અને મધ્ય પૂર્વના ગ્રાહકો માટેના અનુકૂલનો સુધી.

પ્રદર્શનમાં ઝીણી રીતે વણાયેલા મલમલ, ટાઈ-ડાઈ, ઈકત, બ્લોક-પ્રિન્ટેડ કપાસ અને ભરતકામવાળા ઘરેલું કાપડોનો સમાવેશ થાય છે. નિકાસ કાર્યોમાં બ્રિટન અને નેધરલેન્ડ્સ માટે બનાવેલા ચટક રંગના ચિન્ટ્ઝ અને ઈન્ડોનેશિયન બજારો માટે કોરોમંડેલ કોસ્ટના જટિલ રંગીન અને ચિત્રિત કાપડો શામેલ છે. એક ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણ 18મી સદીનું રામાયણ દર્શાવતું કાપડ છે, જે દક્ષિણપૂર્વ એશિયામાં ધાર્મિક વિધિઓ માટે બનાવવામાં આવ્યું હતું.

અન્ય ટુકડાઓમાં થાઈલેન્ડના શાહી દરબારો માટે મોકલવામાં આવેલા ભવ્ય રેશમ અને બાઈબલ તથા શાસ્ત્રીય દ્રશ્યોવાળું દુર્લભ ભરતકામવાળું રજાઈ શામેલ છે, જે કદાચ પોર્ટુગીઝ બજાર માટે બનાવવામાં આવ્યું હતું.

આ પ્રદર્શન 2023ના લોન પ્રેઝન્ટેશન ‘વોવન વન્ડર્સઃ ઈન્ડિયન ટેક્સટાઈલ્સ ફ્રોમ ધ પરપિયા કલેક્શન’ પછી આવે છે, જેણે પરપિયા સંગ્રહની વિવિધતા અને સમૃદ્ધિ રજૂ કરી હતી. MFAH સાથેનો તેમનો સહયોગ 2018માં શરૂ થયો અને આ નોંધપાત્ર સંગ્રહમાં પરિણમ્યો, જે દક્ષિણ એશિયાઈ કલા પ્રત્યે મ્યુઝિયમની પ્રતિબદ્ધતાને આગળ વધારે છે.

હ્યુસ્ટનના મ્યુઝિયમ ડિસ્ટ્રિક્ટમાં MFAHના મુખ્ય કેમ્પસમાં રજૂ થતું આ પ્રદર્શન ભારતીય કાપડ પરંપરાઓની કારીગરી, વૈશ્વિક પ્રભાવ અને સાંસ્કૃતિક મહત્વનું અન્વેષણ કરવાની તક આપે છે.