ઝેડ બ્લેકના ડિરેક્ટર્સ અંશુલ અગ્રવાલ અને અંકિત અગ્રવાલ / Courtesy photo

ઇન્દોર, ભારતમાંથી ઉદ્ભવેલી એક પરિવાર-સંચાલિત અગરબત્તી બ્રાન્ડ ઝેડ બ્લેકે વિશ્વના સૌથી પ્રતિષ્ઠિત શૈક્ષણિક સંસ્થાનોમાં સ્થાન મેળવ્યું છે. મૈસૂર ડીપ પરફ્યુમરી હાઉસ (એમડીપીએચ)ની માલિકીની આ બ્રાન્ડને હાર્વર્ડ બિઝનેસ સ્કૂલમાં એક કેસ સ્ટડી તરીકે સામેલ કરવામાં આવી છે.

એસપી જૈન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ એન્ડ રિસર્ચના પ્રોફેસર તુલસી જયકુમાર દ્વારા લખાયેલ આ કેસ સ્ટડી ઝેડ બ્લેકની ઇન્દોરમાં નાના પાયાના ઉત્પાદન એકમથી ભારતના અગરબત્તી અને સુગંધ ઉદ્યોગમાં મજબૂત સ્થાન સુધીની વૃદ્ધિની યાત્રાને રજૂ કરે છે.

આ અભ્યાસ ઝેડ બ્લેકના પરંપરાગત વ્યવસાયમાં નવીનતા લાવવાના પ્રયાસોને ઉજાગર કરે છે, જેમાં કોલસા-મુક્ત અને બાંસ-મુક્ત અગરબત્તીઓ, રિસીલેબલ પેકેજિંગ સોલ્યુશન્સ અને એસેન્શિયલ ઓઇલ, પરફ્યુમ અને રીડ ડિફ્યુઝર જેવી નવી શ્રેણીઓમાં પ્રવેશનો સમાવેશ થાય છે. એમડીપીએચે ડિજિટલ ડિસ્ટ્રિબ્યુશન ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિકસાવ્યું છે અને 45થી વધુ દેશોમાં ઉત્પાદનોની નિકાસ કરે છે.

ઝેડ બ્લેકે ક્રિકેટર એમએસ ધોની અને અભિનેતા હૃતિક રોશન સાથે બ્રાન્ડ એન્ડોર્સમેન્ટ કરાર સહિત લાંબા ગાળાની ભાગીદારીઓ સ્થાપી છે, જેણે તેની બજાર દૃશ્યતા વધારી છે.

આ હાર્વર્ડ બિઝનેસ સ્કૂલ કેસનો ઉપયોગ ન્યૂયોર્કની ફેશન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (એફઆઈટી) સહિત અનેક આંતરરાષ્ટ્રીય શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં શિક્ષણ સામગ્રી તરીકે થઈ રહ્યો છે. આ કેસ વિદ્યાર્થીઓને પારિવારિક વ્યવસાયનું સંચાલન, વ્યૂહાત્મક વૃદ્ધિ અને બદલાતા ગ્રાહક બજારોમાં નેવિગેશનની આંતરદૃષ્ટિ આપે છે.

પ્રોફેસર જયકુમારે જણાવ્યું, “એમડીપીએચ કેસ એ એક શક્તિશાળી ઉદાહરણ છે કે કેવી રીતે પરંપરાગત પારિવારિક વ્યવસાય પોતાના મૂળ મૂલ્યો સાથે જોડાયેલો રહીને વ્યૂહાત્મક રીતે વિકસી શકે છે. તે વિદ્યાર્થીઓને બજાર ગતિશીલતા, સ્પર્ધાત્મક લાભો અને પરિવાર અને વ્યવસાયના નિર્ણયોના અનોખા આંતરક્રિયાને સમજવાની તક આપે છે.”

ઝેડ બ્લેકના ડિરેક્ટર અંશુલ અગ્રવાલે આ સિદ્ધિ પર ટિપ્પણી કરતાં કહ્યું, “આ માત્ર એક વ્યવસાયિક સીમાચિહ્ન નથી. આ એક એવી વાર્તા છે કે કેવી રીતે વિશ્વાસ, સખત મહેનત અને મજબૂત મૂલ્યો નાની શરૂઆત અને અનિશ્ચિત માર્ગ હોવા છતાં કંઈક અર્થપૂર્ણ બનાવી શકે છે. છેલ્લા ત્રણ દાયકાઓમાં, અમને આગળ ધપાવનાર અગરબત્તી નથી, પરંતુ નિષ્ઠા છે.”

તેમણે ઉમેર્યું, “આ કેસ માત્ર એમડીપીએચ વિશે નથી, તે ભારતીય મૂલ્યો વૈશ્વિક દ્રષ્ટિ સાથે મળે ત્યારે શું શક્ય છે તેના વિશે છે. તે સાદગીની શક્તિ, ઉદ્દેશ્યની તાકાત અને મૂળ સાથે જોડાયેલા રહીને મોટા સપના જોવાના જાદુ વિશે છે.”

1990ના દાયકાની શરૂઆતમાં પ્રકાશ અગ્રવાલ દ્વારા સ્થપાયેલ એમડીપીએચે વર્ષોમાં નોંધપાત્ર વિસ્તરણ કર્યું છે. આજે, કંપની 9,40,000 ચોરસ ફૂટના ઉત્પાદન સ્થળે કાર્યરત છે અને દરરોજ લગભગ 3.5 કરોડ અગરબત્તીઓનું ઉત્પાદન કરે છે.

કંપનીના 4,000થી વધુ કર્મચારીઓમાંથી લગભગ 80 ટકા મહિલાઓ છે. એમડીપીએચના ઉત્પાદન પોર્ટફોલિયોમાં ઝેડ બ્લેક અગરબત્તીઓ, મંથન ધૂપ, સમર્પણ પૂજા ઉત્પાદનો અને ઓર્વા બ્રાન્ડ હેઠળ એરોમાથેરાપી અને લાઇફસ્ટાઇલ ઉત્પાદનોનો સમાવેશ થાય છે.