ભારતીય મૂળના ઇજનેર નીલાક્ષી મજુમદાર / Courtesy Photo

નીલાક્ષી મજુમદાર, ભારતીય મૂળના મિકેનિકલ એન્જિનિયર અને યુનિવર્સિટી ઓફ આર્કાન્સાસના આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર, અમેરિકામાં નાના વિમાનો વારંવાર કેમ દુર્ઘટનાગ્રસ્ત થાય છે તેનું સંશોધન કરી રહ્યા છે. તેમનું નવીનતમ સંશોધન જનરલ એવિએશનમાં ઘાતક અકસ્માતોનું મુખ્ય કારણ એવા ઉડાન દરમિયાન નિયંત્રણ ગુમાવવાના માનવીય પરિબળો પર કેન્દ્રિત છે.

મજુમદારે યુનિવર્સિટી ઓફ આર્કાન્સાસને જણાવ્યું, “અમેરિકામાં સરેરાશ દરરોજ ચાર વિમાનો દુર્ઘટનાગ્રસ્ત થાય છે, અને તેમાંથી લગભગ બધા જ સિંગલ-એન્જિન જનરલ એવિએશન વિમાનો હોય છે. આ દુર્ઘટનાઓમાંથી લગભગ 20 ટકા ઉડાન દરમિયાન નિયંત્રણ ગુમાવવાને કારણે થાય છે — અને તેમાંથી લગભગ અડધી ઘાતક હોય છે.”

મજુમદારનો પેપર, જે જર્નલ ઓફ એર ટ્રાન્સપોર્ટેશનમાં પ્રકાશિત થયો છે, તે પ્રથમ મોટા પાયે સર્વે છે જેમાં બચી ગયેલા પાયલટ્સને સીધું પૂછવામાં આવ્યું કે તેઓએ ઉડાન દરમિયાન નિયંત્રણ કેમ ગુમાવ્યું. લગભગ 200 પાયલટ્સે આ અભ્યાસમાં ભાગ લીધો, જેમાં અનેક ટાળી શકાય તેવી ભૂલો ઉજાગર થઈ. આમાં ઓછી હવાની ઝડપે ઉડવું, ઓટોપાયલટનો અયોગ્ય ઉપયોગ, ચેકલિસ્ટની વસ્તુઓ છોડી દેવી અથવા હવામાનની સ્થિતિનો ખોટો અંદાજ લગાવવો શામેલ છે.

તેમણે કહ્યું, “પાયલટ્સ હંમેશા નિયંત્રણ ગુમાવવાનું ટાળી શકતા નથી. કેટલીક વખત તે યાંત્રિક નિષ્ફળતા કે અચાનક હવામાનને કારણે હોય છે. પરંતુ મેં જોયું કે માનવીય ભૂલ — નબળો નિર્ણય કે કૌશલ્યનો અભાવ — ઘણીવાર સામેલ હોય છે.”

સર્વેમાં જાણવા મળ્યું કે ઘણા પાયલટ્સ તેમના અનુભવો વિશે વાત કરવા નાખુશ હતા. મજુમદારે યુનિવર્સિટીને જણાવ્યું, “પાયલટ્સને તેમનું લાયસન્સ ગુમાવવાનો ડર હોય છે.” તેમણે નોંધ્યું કે મોટાભાગના જવાબ આપનારા વૃદ્ધ અથવા નિવૃત્ત હતા, કદાચ કારણ કે તેઓને તેમની વ્યાવસાયિક જોખમ ઓછું લાગતું હતું.

મજુમદારે હાલના અકસ્માત ડેટાની મર્યાદાઓની પણ ટીકા કરી. તેમણે કહ્યું, “કેટલાક અકસ્માતો માટે, નેશનલ ટ્રાન્સપોર્ટેશન સેફ્ટી બોર્ડ પાસે વિગતવાર વર્ણન હોય છે. અન્ય માટે, તે અસ્પષ્ટ, સામાન્ય અને વ્યાપક હોય છે.”

સૌથી ચિંતાજનક તારણોમાંથી એક, તેમણે નોંધ્યું, તે હતું તાલીમનો અભાવ. “મને જે ધ્યાન ખેંચ્યું તે એ હતું કે લગભગ ચારમાંથી એક પાયલટે નિયંત્રણ ગુમાવવાની પરિસ્થિતિઓને રોકવા માટે અપૂરતી તાલીમ વિશે વાત કરી.”

ઘણાએ જણાવ્યું કે તેમને ક્યારેય સ્પિન કે સ્પાયરલમાંથી બહાર નીકળવાની તાલીમ આપવામાં આવી ન હતી. તેમણે પૂછ્યું, “જો તેમને શીખવવામાં આવ્યું હોય, તો પણ કેટલા લોકો પાંચ સેકન્ડમાં તે કરી શકે છે?”

સ્વયં લાયસન્સધારક ખાનગી પાયલટ હોવાના નાતે, મજુમદાર માને છે કે ફ્લાઇટ સિમ્યુલેટર્સનો વધુ સારો ઉપયોગ આ તાલીમની ખામીઓને દૂર કરી શકે છે. તેમણે કહ્યું, “જનરલ એવિએશન ખરેખર વાણિજ્યિક એવિએશનની સરખામણીમાં ખૂબ અસુરક્ષિત છે. પાયલટ તાલીમ અને શિક્ષણ એવું કંઈક છે જે વધુ સારી રીતે કરવાની જરૂર છે.”

આ અભ્યાસ પરડ્યુ યુનિવર્સિટીના કેરન મરાઇસ સાથે સહ-લેખક તરીકે કરવામાં આવ્યો હતો અને તેને ફેડરલ એવિએશન એડમિનિસ્ટ્રેશન દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું.