પ્રતીકાત્મક તસ્વીર / AI Generated

ડૉ. બી. આર. આંબેડકરે વિખ્યાત રીતે કહ્યું હતું કે, "પાણીનું એક ટીપું જે સમુદ્રમાં જોડાય ત્યારે તેની ઓળખ ગુમાવે છે તેનાથી વિપરીત, માણસ તે સમાજમાં પોતાનું અસ્તિત્વ ગુમાવતો નથી જેમાં તે રહે છે"... આ ભૌતિક અને સામાજિક એકીકરણ વચ્ચેના મહત્વપૂર્ણ તફાવતને રેખાંકિત કરે છે.

વ્યક્તિની ઓળખ બહુ-પરિમાણીય હોય છે, જે અંતર્ગત અને હસ્તગત બંને લક્ષણો દ્વારા આકાર લે છે. વ્યક્તિત્વથી વિપરીત, જે આંતરિક રીતે વ્યક્ત થાય છે, ઓળખ એ સામાજિક રચનાઓ છે જેનો ઉપયોગ વ્યક્તિઓ અને જૂથોને વર્ગીકૃત કરવા માટે થાય છે. આ ઓળખકર્તાઓ કુટુંબ, સમુદાય, શિક્ષણ, જાતિ, ધર્મ અને અન્ય પરિબળોમાંથી ઉદ્ભવી શકે છે.

યુનિવર્સિટી માટે ભારતથી U.S જતા પહેલા, મારા શિક્ષકે મને યાદ રાખવાની સલાહ આપી કે મને ભારતના પ્રતિનિધિ તરીકે જોવામાં આવશે. તે સમયે, મેં પ્રશ્ન કર્યો હતો કે શું કોઈ વ્યક્તિ ખરેખર તેમના મૂળના આખા દેશને મૂર્તિમંત કરી શકે છે. જો કે, લગભગ ત્રણ દાયકા પહેલા U.S. માં રહેતા, જ્યારે ભારતીય સંસ્કૃતિ ઘણી ઓછી દેખાતી હતી, ત્યારે હું તેમના શબ્દોના ડહાપણની પ્રશંસા કરવા લાગ્યો. તે સમયે ઘણા અમેરિકનો માટે, ભારત વિશેની તેમની સમજણ રૂઢિચુસ્ત છબીઓ, પક્ષપાતી સમાચારો દ્વારા આકાર પામી હતી, જે ભારતીયો અથવા નાના ભારતીય સમુદાયો સાથેની મર્યાદિત ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓના આધારે સામાન્યીકરણ કરવાનું સરળ બનાવે છે-એક ઘટના જેને આપણે મજાકમાં "એક-બિંદુ એક્સ્ટ્રાપોલેશન" તરીકે ઓળખાવીએ છીએ.

અમેરિકાની વિશાળ વસ્તીમાં લઘુમતી હોવા છતાં ભારતીયોએ એક અલગ ઓળખ જાળવી રાખી હતી. આ ઓળખને અસંખ્ય રીતે અભિવ્યક્તિ મળી, જ્યારે આર્થિક, બૌદ્ધિક, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક અને શૈક્ષણિક રીતે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં અમેરિકન સમાજમાં પણ યોગદાન આપ્યું.

સહિયારા અનુભવો દ્વારા વ્યાપક અમેરિકન સમાજમાં એકીકૃત થતાં, ભારતીયોએ ભાષા, વારસો, ધાર્મિક પ્રથાઓ અને ધાર્મિક ફિલસૂફી દ્વારા તેમના સાંસ્કૃતિક મૂળને જાળવી રાખ્યા હતા. નોંધપાત્ર રીતે, આ આંતરિક ભિન્નતાઓ સામાન્ય રીતે મોટા ભારતીય સમુદાયને વિભાજિત કરતી ન હતી. જો કે, એક નવો પડકાર ઊભો થયોઃ એપોફેનિયા માટે સંવેદનશીલ સક્રિય માનસિકતાનો ઉદય-જ્યાં કોઈ અસ્તિત્વમાં નથી ત્યાં જોડાણો જોવાની વૃત્તિ.

આ અપોફેનિયાએ ઘણીવાર વિભાજનકારી ચશ્મા દ્વારા ભારતીયોની ધારણાઓને ઘડવામાં આવે છે, જે બહુમતી પર ઉગ્રવાદની તરફેણ કરે છે અને વિચારોની વિવિધતા પર જૂથ વિચાર કરે છે. વિશ્વની સૌથી મોટી સ્વૈચ્છિક સંસ્થા રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આર. એસ. એસ.) સાથે તેમના વાસ્તવિક અથવા કથિત જોડાણને કારણે ખાસ કરીને હિંદુ-અમેરિકનો ટીકાનું કેન્દ્રબિંદુ બની ગયા હતા. મારા સહિત ભારતીય ડાયસ્પોરાના ઘણા સભ્યોએ આરએસએસ પ્રત્યે અપ્રમાણસર દુશ્મનાવટ પર સવાલ ઉઠાવ્યા હતા-એક એવી સંસ્થા જેનો ઘણા ટીકાકારોએ ક્યારેય સીધો સામનો કર્યો ન હતો. સક્રિય નિવેદનોએ સતત આર. એસ. એસ. ને અને વિસ્તરણ દ્વારા હિંદુ ઇમિગ્રન્ટ્સને ઉગ્રવાદી અને ક્રાંતિકારી તરીકે લેબલ કર્યું હતું.

ખાસ કરીને આઝાદી પછીના ભારતમાં આર. એસ. એસ. સામે આવા આક્ષેપો નવા નથી. રસપ્રદ વાત એ છે કે, 1925માં, વિરોધી વૈશ્વિક દ્રષ્ટિકોણનું પ્રતિનિધિત્વ કરતી બે સંસ્થાઓ ઉભરી આવી હતીઃ સપ્ટેમ્બરમાં આર. એસ. એસ. અને ડિસેમ્બરમાં ભારતીય સામ્યવાદી પક્ષ. એક સદી પછી, આર. એસ. એસ. નો પ્રભાવ દેખીતી રીતે અને હકારાત્મક રીતે વધ્યો છે, જ્યારે સામ્યવાદી વિચારધારા, તેના જન્મસ્થળ રશિયામાં પણ ક્ષીણ થઈ ગઈ છે, સુસંગતતા માટે તેનો ભયાવહ સંઘર્ષ ચાલુ છે. આ સંયોજન આર. એસ. એસ. ની સ્થાયી સફળતામાં ફાળો આપનારા પરિબળો-શું કામ કર્યું છે, તે કેવી રીતે કામ કર્યું છે, અને સૌથી અગત્યનું, શા માટે-ના નિષ્પક્ષ વિશ્લેષણને આમંત્રણ આપે છે, જ્યારે વિરોધી વિચારધારાની નિષ્ફળતાની ચર્ચાઓને બીજા સમય માટે છોડી દે છે.