ડૉ. દીપક રાવ / Courtesy photo

લ્યુપસ રિસર્ચ એલાયન્સ (એલઆરએ) દ્વારા 2025નો લ્યુપસ ઇન્સાઇટ પ્રાઇઝ ભારતીય મૂળના ઇમ્યુનોલોજિસ્ટ ડૉ. દીપક રાવને એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે લ્યુપસમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિના અસંતુલનના કારણો શોધી કાઢવા બદલ આ પુરસ્કાર મેળવ્યો છે.

બ્રિઘમ એન્ડ વિમેન્સ હોસ્પિટલ અને હાર્વર્ડ મેડિકલ સ્કૂલના ડૉ. રાવને નેચર જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા તેમના સંશોધન માટે સન્માનિત કરવામાં આવ્યા, જેમાં AHR અને JUN પ્રોટીન સાથે સંકળાયેલ રોગપ્રતિકારક સંદેશવ્યવહારમાં મહત્વની ખામી જોવા મળી હતી.

આ અસંતુલન રક્ષણાત્મક Th22 કોષોને ઘટાડે છે અને હાનિકારક T પેરિફેરલ હેલ્પર (Tph) અને T ફોલિક્યુલર હેલ્પર (Tfh) કોષોને વધવા દે છે, જેનાથી લ્યુપસ ધરાવતા લોકોમાં સોજો વધે છે. લ્યુપસ એક ક્રોનિક ઓટોઇમ્યૂન રોગ છે, જે વિશ્વભરમાં લાખો લોકોને અસર કરે છે.

ડૉ. રાવે જણાવ્યું, “અમે લ્યુપસમાં સક્રિય થતા રોગપ્રતિકારક પ્રતિસાદની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓને સમજવાનું શરૂ કર્યું છે. આ પુરસ્કાર અમને હાનિકારક રોગપ્રતિકારક પ્રતિસાદને ચલાવતા મુખ્ય સંકેતો અને માર્ગો શોધવાનું ચાલુ રાખવામાં મદદ કરશે. અમે આ જ્ઞાનનો ઉપયોગ લ્યુપસના દર્દીઓમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિને સંતુલિત કરવા, હાનિકારક માર્ગોને દબાવવા અને રક્ષણાત્મક માર્ગોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે નવી રણનીતિઓ વિકસાવવા માટે કરવા માંગીએ છીએ.”

યુનિવર્સિટી ઓફ ટેક્સાસ સાઉથવેસ્ટર્ન મેડિકલ સેન્ટરના જયહ્યુક ચોઈ સાથે સહયોગમાં કરાયેલા આ અભ્યાસમાં ઇન્ટરફેરોન સિગ્નલ્સને નિશાન બનાવવા માટે એનિફ્રોલિમેબ જેવી દવાઓ અથવા AHR સિગ્નલિંગને પુનઃસ્થાપિત કરીને રોગપ્રતિકારક અસંતુલનને સુધારવાની ઉપચારાત્મક સંભાવના પણ દર્શાવવામાં આવી છે.

ડૉ. રાવે વધુમાં કહ્યું, “અમારું આગલું પગલું એ સમજવાનું છે કે શું એરિલ હાઇડ્રોકાર્બન રિસેપ્ટરને સક્રિય કરવાથી T કોષોના પ્રતિસાદમાં આ અસંતુલનને સુધારવામાં મદદ મળી શકે છે. અમને આશા છે કે આનાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિને સંતુલિત સ્થિતિમાં લાવવા માટે નવી રણનીતિઓ મળશે.”

તેમણે ઉમેર્યું કે આ સંશોધન નિદાનમાં સુધારો કરી શકે છે અને સારવારની અસરકારકતાનું મૂલ્યાંકન કરવામાં મદદ કરી શકે છે. “આ અમને એવા સાધનો આપે છે જે લ્યુપસ ધરાવતા લોકોને વધુ કાર્યક્ષમ રીતે ઓળખવામાં મદદ કરી શકે છે.”

એલઆરએના મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક અધિકારી ટિયોડોરા સ્ટેવાએ આ શોધને “લ્યુપસમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિની ખામીનો એક મહત્વનો ભાગ” ગણાવી અને ઉમેર્યું કે તે “અમને લક્ષિત ઉપચારોની એક પગલું નજીક લાવે છે જે સંતુલન પુનઃસ્થાપિત કરી શકે.”

અભ્યાસમાં યોગદાન આપનારા દર્દીઓનો આભાર માનતાં ડૉ. રાવે કહ્યું, “આ અભ્યાસ દર્દીઓ, ચિકિત્સકો અને વૈજ્ઞાનિકો વચ્ચેના સહયોગ પર આધારિત છે. આ પુરસ્કારના અગાઉના પ્રાપ્તકર્તાઓમાં સામેલ થવું, જેમાંથી ઘણા મારા પ્રેરણાસ્ત્રોત છે, તે અત્યંત નમ્રતા અનુભવાય છે.”

ડૉ. રાવે હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાંથી બેચલર ઓફ સાયન્સ અને યેલ સ્કૂલ ઓફ મેડિસિનમાંથી ડૉક્ટર ઓફ મેડિસિન અને ઇમ્યુનોલોજીમાં ડૉક્ટરેટની ડિગ્રી મેળવી છે.

બોસ્ટનમાં ફેડરેશન ઓફ ક્લિનિકલ ઇમ્યુનોલોજી સોસાયટીઝ (FOCIS)ની વાર્ષિક બેઠકમાં આપવામાં આવેલો આ $100,000નો પુરસ્કાર લ્યુપસની સમજ અને સારવારમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિની સંભાવના ધરાવતા સંશોધનને સન્માને છે.