પ્રતીકાત્મક તસ્વીર / PEXELS

ભારત પ્રથમ વખત તબીબી ઉપભોજ્ય વસ્તુઓ અને નિકાલજોગ વસ્તુઓનો ચોખ્ખો નિકાસકાર બન્યો છે, જે સોય અને કેથેટર જેવા ઉત્પાદનોના ચોખ્ખા આયાતકાર તરીકેની તેની અગાઉની સ્થિતિમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર કરે છે.

વર્ષ 2022-23 માં ભારતે 1.6 અબજ ડોલરની મેડિકલ કન્ઝ્યુમબલ્સ અને ડિસ્પોઝેબલ્સની નિકાસ કરી હતી, જે આયાતને વટાવી ગઈ હતી, જે લગભગ 1.1 અબજ ડોલર હતી, એમ કેન્દ્રીય ફાર્મા સચિવ અરુણીશ ચાવલાએ જણાવ્યું હતું.

અગાઉના નાણાકીય વર્ષની સરખામણીએ નિકાસમાં 16 ટકાનો વધારો થયો છે, જ્યારે આયાતમાં 33 ટકાનો નોંધપાત્ર ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. ચાવલાએ તેમના વિભાગ અને ભારતીય ઉદ્યોગ પરિસંઘ દ્વારા સંયુક્ત રીતે આયોજિત એક કાર્યક્રમ દરમિયાન જણાવ્યું હતું કે, સરકાર આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે સર્જિકલ સાધનો અને ઇલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણો જેવા અન્ય ક્ષેત્રોમાં આ સફળતાને પુનરાવર્તિત કરવાનું લક્ષ્ય ધરાવે છે (CII).

કોવિડ ફાટી નીકળ્યા પછી, ખાસ કરીને ચીને મૂળભૂત રસાયણોથી માંડીને PPE અને પરીક્ષણ કીટ્સ સુધીના પુરવઠાને પ્રતિબંધિત કર્યા પછી, સરકારે નિર્ણાયક ફાર્માસ્યુટિકલ ઉત્પાદનો અને ઉપકરણો પર આયાત નિર્ભરતા ઘટાડવાના પ્રયાસો વધુ તીવ્ર બનાવ્યા છે. 

"વિશ્વની ફાર્મસી" તરીકે ભારતની પ્રતિષ્ઠા તેની જેનેરિક દવાઓ અને ખર્ચ-અસરકારક રસીઓના ઉત્પાદન પર આધારિત છે. જો કે, આ હોવા છતાં, દેશ હજુ પણ તબીબી ઉપકરણોની આયાત પર ભારે આધાર રાખે છે, જેમાંથી આશરે 70 ટકા ઉત્પાદનો અન્ય દેશોમાંથી મેળવવામાં આવે છે.

ચીન તબીબી ઉપકરણોના ક્ષેત્રમાં આયાતના પ્રાથમિક સ્રોતોમાંથી એક છે. ભારત સરકારે તબીબી ઉપકરણ ક્ષેત્રને ઘણા વિભાગોમાં વર્ગીકૃત કર્યું છે, જેમાં કેન્સર ઉપચાર, ઇમેજિંગ, ક્રિટિકલ કેર, સહાયક તબીબી ઉપકરણો, બોડી ઇમ્પ્લાન્ટ, શસ્ત્રક્રિયાના સાધનો અને હોસ્પિટલનાં ઉપકરણો, ઉપભોજ્ય વસ્તુઓ અને નિકાલજોગ વસ્તુઓ અને IVD ઉપકરણો અને રીએજન્ટ્સનો સમાવેશ થાય છે. 

દરેક સેગમેન્ટમાં મુખ્ય તબીબી ઉપકરણોને ઓળખવા, તેમની આયાત-નિકાસ ગતિશીલતાનું વિશ્લેષણ કરવા, ડ્યુટી માળખાનું મૂલ્યાંકન કરવા અને સમગ્ર મૂલ્ય સાંકળમાં તેમની અસરોનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે ચર્ચાઓ ચાલી રહી છે.

સીઆઈઆઈના રાષ્ટ્રીય તબીબી ટેકનોલોજી મંચના અધ્યક્ષ હિમાંશુ બૈદે કહ્યું, "કોવિડ દરમિયાન, ઉપભોજ્ય વસ્તુઓ અને નિકાલજોગ વસ્તુઓની માંગમાં જબરદસ્ત વધારો થયો હતો, જેણે ઉદ્યોગને તેના ઉત્પાદનને વધારવા તરફ ધકેલી દીધો હતો.