ભારતના ગૃહ મંત્રાલયે દિલ્હી હાઈકોર્ટને વિનંતી કરી / Courtesy Photo

ભારતના ગૃહ મંત્રાલયે દિલ્હી હાઈકોર્ટને વિનંતી કરી છે કે તેઓ મે 2024ના એક ચુકાદાની અસરને મર્યાદિત કરે, જેમાં 17 વર્ષની એક છોકરીને ભારતીય નાગરિકત્વ આપવામાં આવ્યું હતું. આ છોકરીના માતા-પિતા ઓવરસીઝ સિટિઝન ઓફ ઈન્ડિયા (OCI) કાર્ડ ધારકો છે અને તેનો જન્મ ભારતમાં થયો હતો.

સરકારે ચેતવણી આપી છે કે આ ચુકાદાને પૂર્વદૃષ્ટાંત તરીકે ગણવામાં આવે તો તે સમાન દાવાઓ માટે "દરવાજા ખોલી નાખશે" અને ભારતના નાગરિકત્વ કાયદાના હેતુને નબળો પાડશે.

રચિતા ફ્રાન્સિસ ઝેવિયરનો જન્મ 2006માં આંધ્રપ્રદેશમાં થયો હતો. તેના માતા-પિતા, જેઓ ભારતીય મૂળના છે, તેમણે 2001 અને 2005માં અમેરિકન નાગરિકત્વ લીધું હતું. તેમના જન્મ સમયે, તેઓ OCI સ્ટેટસ પર ભારતમાં રહેતા હતા, જે ભારતીય મૂળના વિદેશી નાગરિકોને લાંબા ગાળાની રેસિડેન્સી આપે છે પરંતુ ભારતીય નાગરિકત્વ આપતું નથી.

2019માં, રચિતાને ભારતીય પાસપોર્ટ નકારવામાં આવ્યો, જેનાથી તે ભારત કે અમેરિકામાં કોઈ પણ નાગરિકત્વ વિના રહી ગઈ. હાઈકોર્ટની સિંગલ-જજ બેન્ચે મે 2024માં ચુકાદો આપ્યો કે તેને "ગેરકાયદેસર સ્થળાંતરી" તરીકે ગણી શકાય નહીં અને તે "ભારતીય મૂળની વ્યક્તિ" તરીકે લાયક છે. કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને તેને નાગરિકત્વ આપવાનો આદેશ આપ્યો, જે 31 જુલાઈના રોજ આપવામાં આવ્યું.

ચીફ જસ્ટિસ ડી. કે. ઉપાધ્યાય અને જસ્ટિસ તુષાર રાવ ગેડેલાની ડિવિઝન બેન્ચ સમક્ષ, ગૃહ મંત્રાલયે—સરકારી વકીલ અભિજ્ઞાન સિદ્ધાંત દ્વારા—દલીલ કરી કે આ ચુકાદામાં નાગરિકત્વ અધિનિયમ, 1955નું ખોટું અર્થઘટન થયું છે. કેન્દ્રએ રચિતાને આપવામાં આવેલી નાગરિકત્વને પડકારી નથી, પરંતુ તેની કાનૂની દલીલોનો વિરોધ કર્યો છે, જે અન્ય સમાન કેસો પર લાગુ થઈ શકે છે.

ગૃહ મંત્રાલયના જણાવ્યા પ્રમાણે, ભારતમાં જન્મેલું બાળક, જેના માતા-પિતા વિદેશી નાગરિકો—સહિત OCI કાર્ડધારકો—હોય, તે આપોઆપ ભારતીય નાગરિકત્વ મેળવતું નથી અને જો તેની પાસે માન્ય વિઝા કે મુસાફરી દસ્તાવેજો ન હોય તો તે "ગેરકાયદેસર સ્થળાંતરી" ગણાઈ શકે છે.

મંત્રાલયે વધુમાં જણાવ્યું કે 1947 પછીના ભારતીય નાગરિકોના તમામ વંશજોને "ભારતીય મૂળની વ્યક્તિ" તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવું એ ભારતના નાગરિકત્વ ફ્રેમવર્કના કાયદાકીય હેતુની વિરુદ્ધ હશે, અને તે પાકિસ્તાન કે બાંગ્લાદેશ—ભારતની સ્વતંત્રતા પછી રચાયેલા દેશો—માં જન્મેલા વ્યક્તિઓને પણ આવો દરજ્જો આપી શકે છે.

હાઈકોર્ટે આ મામલે વધુ સુનાવણી માટે 15 ઓક્ટોબરની તારીખ નક્કી કરી છે.