પ્રતીકાત્મક તસ્વીર / Courtesy photo

વિદેશમાં રહેતા ભારતીયો તેમના દેશમાં ઘણા પૈસા મોકલે છે. 2023-24 માં ભારતીયોએ ભારતમાં પોતાના પરિવારોને 107 અબજ ડોલર મોકલ્યા હતા. તેણે સતત બીજા નાણાકીય વર્ષમાં 100 અબજ ડોલરનો આંકડો વટાવી દીધો છે. વિશ્વ બેંક દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા એક અહેવાલમાં આ વાત સામે આવી છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માં ભારતીય ડાયસ્પોરા દ્વારા રેમિટન્સ 119 અબજ ડોલરના સ્તરે પહોંચી ગયું છે. જ્યારે અન્ય ખર્ચ દૂર કરવામાં આવે છે, ત્યારે ચોખ્ખી ખાનગી ટ્રાન્સફર 107 અબજ ડોલર થાય છે.

આ વિદેશી રોકાણની કુલ રકમ કરતાં લગભગ બમણી છે. આ નાણાકીય વર્ષમાં વિદેશી રોકાણ 54 અબજ ડોલર હતું. આમાં સીધા વિદેશી રોકાણ (એફડીઆઈ) અને પોર્ટફોલિયો રોકાણ બંને સામેલ છે.
કોવિડ પછી આ કેસમાં ભારતીય રિઝર્વ બેંક (આરબીઆઈ) દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા સર્વેક્ષણમાં જાણવા મળ્યું છે કે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ રેમિટન્સનો સૌથી મોટો સ્રોત છે. તે કુલ 23% હિસ્સો ધરાવે છે. તેનાથી વિપરીત, ગલ્ફ પ્રદેશમાંથી રેમિટન્સનો પ્રવાહ ઘટ્યો છે. આરબીઆઈના એક સર્વેક્ષણ અનુસાર, આ નાણાંનો મોટો હિસ્સો પરિવારની જરૂરિયાતો માટે વપરાય છે. જ્યારે એક ભાગનું રોકાણ કરવામાં આવે છે.

વિશ્વ બેંક દ્વારા ડિસેમ્બરમાં બહાર પાડવામાં આવેલા સ્થળાંતર અને વિકાસ બ્રીફ અનુસાર, ભારત તેના ડાયસ્પોરા પાસેથી સૌથી વધુ રેમિટન્સ મેળવનાર દેશ છે. 1990ના દાયકાથી ઉત્તર અમેરિકા અને યુરોપમાં આઇટી વ્યાવસાયિકોની સંખ્યામાં ઝડપી વૃદ્ધિને કારણે ભારત છેલ્લા 20 વર્ષથી આ ટોચનું સ્થાન ધરાવે છે. 2023માં ટોચના પાંચ પ્રાપ્તકર્તાઓમાં ભારત (125 અબજ ડોલર), મેક્સિકો (67 અબજ ડોલર), ચીન (50 અબજ ડોલર), ફિલિપાઇન્સ (40 અબજ ડોલર) અને ઇજિપ્ત (24 અબજ ડોલર) છે

અગ્રણી અર્થશાસ્ત્રી અને વિશ્વ બેંકના અહેવાલના લેખક દિલીપ રથ કહે છે કે તાજેતરના વર્ષોમાં વિકાસશીલ દેશોમાં રેમિટન્સનો પ્રવાહ સીધા વિદેશી રોકાણ અને સત્તાવાર વિકાસ સહાયની રકમ કરતાં વધી ગયો છે અને આ તફાવત વધી રહ્યો છે. વિશ્વ અર્થતંત્રમાં નબળી પ્રવૃત્તિના વલણને ધ્યાનમાં રાખીને, ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં રેમિટન્સનો પ્રવાહ 2024 માં વધુ ઘટીને 3.1 ટકા થવાની ધારણા છે. આ નીચા અંદાજો આર્થિક વૃદ્ધિમાં મંદી અને ઘણા ઉચ્ચ આવક ધરાવતા દેશોમાં નોકરીના બજારોમાં નબળાઇને કારણે છે.