ટોચના; સંજીવ સાન્યાલ, ભારત સરકારના મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર; નીચે: ડૉ. દેવી શેટ્ટી, નારાયણા હેલ્થના અધ્યક્ષ અને સ્થાપક / Screengrab from the official Youtube video

સ્ટેનફોર્ડ ઈન્ડિયા પોલિસી એન્ડ ઈકોનોમિક્સ ક્લબ (SIPEC) દ્વારા આયોજિત સ્ટેનફોર્ડ ઈન્ડિયા ડાયલોગમાં પેનલ ચર્ચામાં ભારત સરકારના મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર સંજીવ સાન્યાલે ભારતની આસપાસના પ્રવર્તમાન પશ્ચિમી-પ્રભુત્વવાળી કથા સામે બૌદ્ધિક પુશબેકની તેમજ આર્થિક ઇતિહાસ અને વૈશ્વિક સ્થિતિની ચર્ચા કરી હતી.

સાન્યાલે તેની પ્રાચીન અર્થવ્યવસ્થાની સ્થિર ધારણાને પડકારતાં બાહ્ય-સામનો ધરાવતી સંસ્કૃતિ તરીકે ભારતની ઐતિહાસિક ભૂમિકાને પ્રકાશિત કરી હતી. પેનલના સભ્યો પૈકી એક તરીકે તેમણે યુરોપીયન પુનરુજ્જીવન સાથે સમાનતા દર્શાવી હતી. ભારતની જોખમ લેવાની સંસ્કૃતિ અને હિંદ મહાસાગર અને તેનાથી આગળના સંશોધનાત્મક સાહસોને રેખાંકિત કર્યા હતા. સાન્યાલે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારતની ઐતિહાસિક મહાનતા વિશ્વ સાથેની તેની કનેક્ટિવિટી પર આધારિત છે.

સમકાલીન પડકારો અંગે વાતચીત કરતા સાન્યાલે આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય સાથે તેમની પોતાની શરતો પર ભારતના જોડાણના મહત્ત્વ ઉપર પણ ભાર મુક્યો હતો. તેમણે સ્વતંત્રતા અને લોકશાહી સંબંધિત વૈશ્વિક રેન્કિંગની ટીકા કરી હતી. આ સાથે જ ચોક્કસ એજન્ડા સાથે મર્યાદિત સંખ્યામાં થિંક ટેન્ક દ્વારા તેમના પ્રભાવનું સૂચન કર્યું હતું. સાન્યાલે ભારત માટે તેના પોતાના સૂચકાંકો અને રેટિંગ બનાવવાની હિમાયત કરી થિંક ટેન્ક્સને વધુ સંતુલિત વૈશ્વિક પ્રવચનમાં યોગદાન આપવા પ્રોત્સાહિત પણ કર્યા હતા.

સન્યાલે જ્યોર્જ સોરોસની ઓપન સોસાયટી અને રોકફેલર ફાઉન્ડેશન સહિતની નાની સંખ્યામાં સંસ્થાઓના વર્ચસ્વની નોંધ લેતા અમુક થિંક ટેન્ક પાછળના ભંડોળના સ્ત્રોતોનો પણ પર્દાફાશ કર્યો હતો. તેમણે સૂચકાંકોમાં વપરાતી પધ્ધતિઓને પડકારીને જણાવ્યુ હતું કે મુઠ્ઠીભર નિષ્ણાતોના મંતવ્યો ઘણીવાર તેમની ઓળખ સંબંધિત પારદર્શિતા વિના રેન્કિંગ નક્કી કરે છે.

સંજીવ સાન્યાલ દ્વારા બૌદ્ધિક સ્વતંત્રતા અને વૈશ્વિક વર્ણનના પુનઃમૂલ્યાંકન માટેના આહવાનને આકર્ષણ મળ્યું છે, જેનાથી પરંપરાગત સૂચકાંકોની તપાસમાં વધારો થયો છે. જેમ-જેમ ભારત આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર આગળ વધી રહ્યું છે તેમ સાન્યાલનો પરિપ્રેક્ષ્ય રાષ્ટ્રના આર્થિક ઇતિહાસની ઝીણવટભરી સમજને પ્રોત્સાહિત કરે છે.

આ જ પેનલમાં નારાયણ હેલ્થના અધ્યક્ષ અને સ્થાપક ડૉ. દેવી શેટ્ટીએ વૈશ્વિક આરોગ્યસંભાળના મુદ્દાઓ વાત કરી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે વૈશ્વિક આરોગ્યસંભાળ અને સુખાકારી ઉદ્યોગ જેનું મૂલ્ય $12 ટ્રિલિયનથી વધુ છે, વિશ્વની 20% થી ઓછી વસ્તીને સલામત, સસ્તું આરોગ્યસંભાળ પ્રદાન કરવામાં પડકારોનો સામનો કરે છે. શેટ્ટીએ તેમનો વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે ભારત એક એવું મોડેલ બનાવી શકે છે જ્યાં આરોગ્યસંભાળને સંપત્તિથી અલગ કરવામાં આવે.

શેટ્ટીએ વિકસિત દેશોમાં ઉચ્ચ ટેક્સ-ટુ-જીડીપી રેશિયો ટાંકીને નાગરિકોને મફત આરોગ્યસંભાળ ઓફર કરતા દેશો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા નાણાકીય પડકારોને અંગે વાત કરી હતી. તેઓએ સરકાર દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવતી સાર્વત્રિક આરોગ્ય પ્રણાલી પર સાર્વત્રિક આરોગ્ય વીમાને પ્રાધાન્ય આપવાના ભારતના અભિગમની રૂપરેખા આપી હતી. વીમા રેગ્યુલેટરી ઓથોરિટીમાં સુધારા દ્વારા સુગમતા આ પોલિસી શિફ્ટ, નારાયણ હેલ્થ જેવી હેલ્થકેર સંસ્થાઓને હેલ્થ ઈન્સ્યોરન્સ કંપનીઓ તરીકે લાઇસન્સ મેળવવાની મંજૂરી આપે છે. જે એક દાયકા પહેલાં અકલ્પ્ય માનવામાં આવતી હતી.