સલમાન રશ્દીની ધ સેટેનિક વર્સીસ હવે ભારતમાં વેચાણ માટે કાયદેસર રીતે ઉપલબ્ધ / Wikipedia, X/@Bahrisons_books

તેના વિવાદાસ્પદ આયાત પ્રતિબંધના લગભગ 36 વર્ષ પછી, સલમાન રશ્દીની ધ સેટેનિક વર્સીસ હવે ભારતમાં વેચાણ માટે કાયદેસર રીતે ઉપલબ્ધ છે. પ્રતિબંધ હટાવવાનું દિલ્હી હાઈકોર્ટના નવેમ્બરના ચુકાદાને અનુસરે છે, જેણે પ્રતિબંધ લાદવાની મૂળ સૂચના રજૂ કરવામાં સરકારની નિષ્ફળતાને ટાંકીને તેને રદબાતલ ગણાવ્યો હતો.

આ પગલાથી પ્રતિક્રિયાઓનું મોજું ફરી વળ્યું છે, અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા અને ધાર્મિક લાગણીઓ પર ધ્રુવીકરણની ચર્ચા ફરી શરૂ થઈ છે.

સાહિત્યિક દુનિયાએ આ નિર્ણયને વાણી સ્વાતંત્ર્યની જીત તરીકે મોટે ભાગે આવકાર્યો છે. પેંગ્વિન ઇન્ડિયાના મુખ્ય સંપાદક માનસી સુબ્રમણ્યમે પોતે રશ્દીને ટાંકીને પોતાનો ઉત્સાહ શેર કરવા માટે એક્સ (અગાઉ ટ્વિટર) નો સહારો લીધો હતોઃ

"ભાષા એ હિંમત છેઃ વિચારની કલ્પના કરવાની, તેને બોલવાની અને તેને સાચું બનાવવા માટે આમ કરવાની ક્ષમતા.

લેખક અને પત્રકાર અસીમ છાબરાએ ટ્વિટ કરીને નવલકથાના ભરપૂર ઇતિહાસ સાથે પોતાનું વ્યક્તિગત જોડાણ શેર કર્યુંઃ

"1989 માં, મેં ન્યૂયોર્કથી ભારત એક નકલની દાણચોરી કરી-ડસ્ટ જેકેટ બદલ્યું અને તેને ચેક-ઇન બેગમાં લઈ ગયો-જેથી મારી માતા તેને વાંચી શકે. આખરે #TheSatanicVerses ભારતમાં કાયદેસર રીતે ઉપલબ્ધ છે. @SalmanRushdey ને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન.

નવી દિલ્હીના અગ્રણી પુસ્તક વિક્રેતા બહરીસન્સે પણ પુસ્તકની ઉપલબ્ધતાની જાહેરાત કરી હતી, તેને "સાહિત્યિક વિજય" તરીકે વર્ણવ્યું હતું અને તેની છાજલીઓ પર નવલકથાનો ફોટો પોસ્ટ કર્યો હતો.

મીડિયામાં કેટલાક અવાજોએ પુસ્તકના મૂળ પ્રતિબંધને લગતા વિવાદ અને તેને ફરીથી રજૂ કરવાના જોખમો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. નેટવર્ક 18 ના પત્રકાર રાહુલ શિવશંકરે નવલકથાના પ્રચારમાં બહરીસન્સ જેવા પુસ્તક વિક્રેતાઓની હિંમત પર ટિપ્પણી કરીઃ

"અગ્રણી પુસ્તક વિક્રેતા @Bahrisons_books એ સલમાન રશ્દીની પુસ્તક 'ધ સેટેનિક વર્સીસ" ને હિંમતભેર પ્રદર્શિત કરીને ભાગ્યને લલચાવી દીધું છે, મુસ્લિમ કટ્ટરપંથીઓએ તેના વેચાણને નિંદાત્મક જાહેર કરતો ફતવો બહાર પાડ્યાના લગભગ ચાર દાયકા પછી. તે સમયની કોંગ્રેસ સરકારે આત્મસમર્પણ કર્યું અને ભારતમાં તેના વેચાણ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો. દાયકાઓ સુધી છુપાઈને રહેતા રશ્દીની થોડા વર્ષો પહેલા લગભગ છરીના ઘા મારીને હત્યા કરવામાં આવી હતી. પુસ્તકના જાપાની અનુવાદક હિટોરી ઇગારાશીની હત્યા કરવામાં આવી હતી.

કેટલાક વાચકોએ રાહત વ્યક્ત કરી હતી. એક્સ પર એક વપરાશકર્તાએ રમૂજી રીતે લખ્યુંઃ "મેં તેને થોડા વર્ષો પહેલા એક મિત્ર દ્વારા કેનેડાથી ભારતમાં 'દાણચોરી' કરાવી હતી. હવે હું તેને મારી બુકશેલ્ફની આલમારીમાં ક્યાંક છુપાવવાને બદલે તેને મારા ડ્રોઈંગ રૂમની છાજલીઓ પર મૂકીને બતાવી શકું છું ".

જો કે, દરેક જણ પુસ્તકના પુનરાગમનની ઉજવણી કરી રહ્યું નથી. કેટલાક મુસ્લિમ સંગઠનો અને નેતાઓએ આક્રોશ વ્યક્ત કર્યો છે અને પ્રતિબંધને પુનઃસ્થાપિત કરવાની હાકલ કરી છે.

જમીયત ઉલેમા-એ-હિંદના મૌલાના કાબ રશીદીએ દલીલ કરી હતી કે, "બંધારણ દ્વારા બાંયધરીકૃત અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાની આડમાં ધાર્મિક લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડી શકાતી નથી".

તેવી જ રીતે, અખિલ ભારતીય મુસ્લિમ જમાતના મૌલાના મુફ્તી શાહબુદ્દીન રઝવીએ આ નિર્ણયની ટીકા કરતા કહ્યું, "આ પુસ્તક ઇસ્લામ, પ્રોફેટ મુહમ્મદ અને ઇસ્લામિક હસ્તીઓનું અપમાન કરે છે. તેના વેચાણને મંજૂરી આપવી એ રાષ્ટ્રની સંવાદિતાને ખલેલ પહોંચાડશે. તેમણે સરકારને પ્રતિબંધો ફરીથી લાગુ કરવા માટે ઝડપથી પગલાં લેવા વિનંતી કરી હતી.

ઓલ ઇન્ડિયા શિયા પર્સનલ લો બોર્ડના જનરલ સેક્રેટરી મૌલાના યાસૂબ અબ્બાસે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતીઃ "આ પુસ્તક ઇસ્લામિક વિચારોની મજાક ઉડાવે છે અને દેશની સંવાદિતાને જોખમમાં મૂકે છે. વધુ અશાંતિને રોકવા માટે પ્રધાનમંત્રીએ દરમિયાનગીરી કરવી જોઈએ.

ધ સેટેનિક વર્સીસ (The Satanic Verses) ની પુનઃપ્રચાવે મુક્ત અભિવ્યક્તિ અને કલાત્મક સ્વતંત્રતાની મર્યાદાઓ પરની ચર્ચાને પુનર્જીવિત કરી છે. કેટલાક લોકો અદાલતના ચુકાદાને બૌદ્ધિક સ્વતંત્રતા માટે એક પગલું તરીકે જુએ છે, જ્યારે અન્ય લોકો દલીલ કરે છે કે તે સમુદાયોને અલગ પાડવાનું અને સામાજિક સંવાદિતાને ખલેલ પહોંચાડવાનું જોખમ છે.