પ્રતીકાત્મક તસ્વીર / Canva

દિલ્હી હાઈકોર્ટે 31 જુલાઈના રોજ ભારતીય ડાયસ્પોરા માટે બેવડી નાગરિકતાની માંગ કરતી જાહેર હિતની અરજી (પીઆઈએલ) ને ફગાવી દીધી હતી અને કહ્યું હતું કે આ મુદ્દો સંસદના અધિકારક્ષેત્રમાં આવે છે. પી. આઈ. એલ. એ જાહેર હિત અથવા સમુદાયના અધિકારોનું રક્ષણ કરવા માટે અદાલતમાં શરૂ કરવામાં આવેલી કાનૂની કાર્યવાહી છે.

આ પીઆઈએલ એક બિન-સરકારી સંસ્થા પ્રવાસી લીગલ સેલ (પીએલસી) દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી હતી, જે "કાયદાની શક્તિ સાથે લોકોને સશક્ત બનાવવા માટે કામ કરે છે".

અરજીમાં દલીલ કરવામાં આવી હતી કે વર્તમાન ભારતીય કાયદા હેઠળ, વિદેશી પાસપોર્ટ મેળવ્યા પછી વ્યક્તિની ભારતીય નાગરિકતા આપમેળે જપ્ત થઈ જાય છે. અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે, "નાગરિકતાના બેવડા અધિકારો આપીને, ભારત નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા, રોજગારીની તકો ઊભી કરવા અને આર્થિક પ્રગતિને વેગ આપવા માટે તેના ડાયસ્પોરાની કુશળતા અને મૂડીનો લાભ લઈ શકે છે.

કોર્ટે ભારતીય બંધારણની કલમ 9 અને નાગરિકતા અધિનિયમની કલમ 9 દ્વારા લાદવામાં આવેલા નિયંત્રણો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જે બેવડી નાગરિકતા પર પ્રતિબંધ મૂકે છે. ઉપરોક્ત જોગવાઈઓ જણાવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ સ્વેચ્છાએ બીજા દેશની નાગરિકતા મેળવે તો તે ભારતનો નાગરિક રહેશે નહીં.

દિલ્હી હાઈકોર્ટના કાર્યકારી મુખ્ય ન્યાયાધીશ મનમોહન અને ન્યાયમૂર્તિ તુષાર રાવ ગેડેલાની બનેલી બે ન્યાયાધીશોની ખંડપીઠે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે આવી વિનંતી મંજૂર કરવી તે કોર્ટના કાર્યક્ષેત્રમાં નથી.

"અમે તેમને આ અંગે બોલાવવા માટે કહી શકતા નથી. તેમણે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા જોવી પડશે... તેની વ્યાપક અસરો છે ", કોર્ટે ભારપૂર્વક કહ્યું કે આ બાબત સંસદ દ્વારા સંબોધવામાં આવવી જોઈએ.

કોર્ટે નોંધ્યું હતું કે સંસદનું સત્ર ચાલી રહ્યું છે અને સૂચવ્યું હતું કે આ મુદ્દો સંસદના સભ્ય દ્વારા ઉઠાવી શકાય છે. પરિણામે, અરજી પાછી ખેંચી લેવામાં આવી હોવાથી તેને ફગાવી દેવામાં આવી હતી.

પીએલસીની અરજી સૂચવે છે કે બેવડી નાગરિકતા આપવાથી ભારતીય ડાયસ્પોરા દ્વારા રોકાણ, વેપાર, પ્રવાસન અને પરોપકારી પ્રવૃત્તિઓને પ્રોત્સાહન મળશે, જે ભારતના વિકાસમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપશે.

સંસ્થાએ દલીલ કરી હતી કે બેવડા નાગરિકતાના અધિકારોને નકારવાથી બંધારણની કલમ 30 હેઠળ બાંયધરીકૃત સાંસ્કૃતિક અધિકારોમાં અવરોધ આવે છે અને ડાયસ્પોરાને ભારતમાં રોકાણ કરવા અથવા ઉદ્યોગસાહસિક સાહસોમાં જોડાવાથી અટકાવે છે.

અરજીમાં એ વાત પર પણ પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો છે કે ઘણા વિકસિત અને વિકાસશીલ દેશો સહિત લગભગ 130 દેશો બેવડી નાગરિકતાને મંજૂરી આપે છે. અદાલતનો નિર્ણય બેવડી નાગરિકતા અંગે ચાલી રહેલી ચર્ચાને રેખાંકિત કરે છે, જેનાથી ભારતીય ડાયસ્પોરાને આ બાબતે કાયદાકીય કાર્યવાહીની રાહ જોવી પડે છે.