પ્રતીકાત્મક તસ્વીર / CANVA

ભારતે ફરી એકવાર રેમિટન્સના સંદર્ભમાં ટોચ પર રેકોર્ડ બનાવ્યો છે. સતત ઘણા વર્ષોથી, વિદેશમાં રહેતા ભારતીયો સૌથી વધુ નાણાં સ્વદેશ મોકલનાર વિશ્વનો સૌથી મોટો સમુદાય રહ્યો છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ના તાજેતરના બેલેન્સ ઓફ પેમેન્ટ ડેટા અનુસાર, 2025 ના પહેલા છ મહિનામાં, વિદેશી ભારતીયોએ ભારતમાં રેકોર્ડ $135.46 બિલિયન મોકલ્યા. આ આંકડો પાછલા નાણાકીય વર્ષની સરખામણીમાં 14 ટકાનો વધારો દર્શાવે છે, જે દેશ દ્વારા પ્રાપ્ત થયેલા રેમિટન્સનું ઉચ્ચતમ સ્તર છે. ભારત એક દાયકાથી વધુ સમયથી વિશ્વમાં રેમિટન્સનો ટોચનો પ્રાપ્તકર્તા રહ્યો છે. 2016-17 થી, જ્યારે આ આંકડો $61 બિલિયન હતો, ત્યારથી આ પ્રવાહ બમણાથી વધુ થયો છે. માર્ચ 2025 ના માસિક બુલેટિનમાં પ્રકાશિત RBI ના પ્રિસ્ક્રિપ્શનમાં જણાવાયું છે કે ભારતમાં આવતા મોટાભાગના રેમિટન્સ વિદેશમાં રહેતા ભારતીય કામદારો દ્વારા વ્યક્તિગત ટ્રાન્સફર છે, જેમાં બિન-નિવાસી ડિપોઝિટ ખાતાઓમાંથી ઉપાડનો પણ સમાવેશ થાય છે.

નોંધનીય છે કે વિશ્વના કોઈપણ દેશમાં ભારતીયો સ્થાયી થયા છે અથવા રહી રહ્યા છે, તેઓ ત્યાં સૌથી મોટો સમુદાય બન્યા છે. અમેરિકા આનું ઉદાહરણ છે. જોકે, રેમિટન્સના મામલામાં ટોચ પર રહેવાથી ભારતીય લોકો સાથે જોડાયેલી ઘણી વૃત્તિઓ સતત મજબૂત બને છે. પહેલી વાત એ છે કે ભારતીયો જ્યાં પણ ગયા, તેઓ તે ભૂમિને પોતાની માનતા હતા અને પોતાને સ્થાપિત કરવા અને આગળ વધવા માટે કામ કરતા હતા. સ્વભાવે લવચીક હોવાને કારણે, ભારતીયોને તેમણે અપનાવેલી ભૂમિના સમાજ સાથે તાલમેલ રાખવામાં ક્યારેય કોઈ મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડ્યો નહીં. અલબત્ત, એટલા માટે જ તેમણે અમેરિકાથી કેનેડા અને મોરેશિયસથી સુરીનામ સુધી સમાજ, રાજકારણ અને વ્યવસાય જગતમાં પોતાને સ્થાપિત કર્યા. અહીં એ ધ્યાનમાં રાખવું પડશે કે એક વર્ગ જે વિદેશ જાય છે તે એ છે જે બીજા ભૂમિમાં ફક્ત એટલા માટે જાય છે કારણ કે તે ત્યાં સ્થાયી થવા માંગે છે. આ ધનિક વર્ગ વિશે કહી શકાય, કારણ કે તેની યોજનાઓ અલગ પ્રકારની હોય છે. એક વર્ગ એ છે જે ફક્ત એટલા માટે ભારત છોડી દે છે કારણ કે તે ત્યાં રહેવા માંગતો નથી. તેથી, તેનો રેમિટન્સ જેવી કોઈપણ બાબત સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી. આના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. વિદેશી દેશોમાં વધુ પૈસા, વધુ તકો, અદ્યતન અને પ્રામાણિક વ્યવસ્થા વગેરે. પરંતુ એક મોટો વર્ગ એવો પણ છે જે ફક્ત એટલા માટે વિદેશ જાય છે કે ત્યાંથી પૈસા કમાઈને તેઓ પોતાના દેશમાં પોતાના પરિવારની આર્થિક જરૂરિયાતો પૂરી કરી શકે અથવા પોતાની આર્થિક સ્થિતિ સુધારી શકે. આ છે શ્રમજીવી વર્ગ. ભારતીય રિઝર્વ બેંકે આ શ્રમજીવી વર્ગ વિશે વાત કરી છે, જેના વ્યક્તિગત ટ્રાન્સફરના આધારે, ભારતીય સમુદાય વિશ્વમાં રેમિટન્સના મામલામાં મોખરે છે. આ મોટો વર્ગ વિદેશમાં બિન-નિવાસી છે.

તમે આ મહેનતુ વર્ગને દુનિયાના દ્રષ્ટિકોણથી અને આપણા દેશના દ્રષ્ટિકોણથી પણ જોઈ શકો છો. એટલે કે, સ્થાનિક સ્તરે પણ. જેમ ભારતમાં, બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળ અથવા અન્ય રાજ્યોના લોકો દિલ્હી-એનસીઆર આવે છે અને સખત મહેનત કરીને પોતાનું ગુજરાન ચલાવે છે પરંતુ પોતાના ઘર માટે પૈસા બચાવવાનું અને સમયસર મોકલવાનું ભૂલતા નથી. આ તેમના સ્થળાંતરનું લક્ષ્ય છે. વિદેશમાં પણ એવું જ છે. અમેરિકાથી દુબઈ સુધી, આ વિદેશી ભારતીય સમુદાયની મોટી હાજરી છે.