પ્રિયંકા ડિસોઝા / Courtesy photo

પ્રિયંકા ડી’સોઝા, ભારતીય મૂળની કલાકાર અને યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા, બર્કલેમાંથી માસ્ટર ઓફ ફાઇન આર્ટ્સની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરનાર, છ એમએફએ વિદ્યાર્થીઓમાંની એક છે, જેમણે 14 મેના રોજ બર્કલે આર્ટ મ્યુઝિયમ અને પેસિફિક ફિલ્મ આર્કાઇવ (BAMPFA) ખાતે પોતાનું થીસિસ કાર્ય રજૂ કર્યું. તેમની ઇન્સ્ટોલેશન, જેનું શીર્ષક છે b. Call in sick, બર્કલેની મુક્ત અભિવ્યક્તિ અને અપંગતા આંદોલનની વારસાને આધારે સંગ્રહાલયો અને સંસ્થાઓ દ્વારા અપંગ શરીરોને બાકાત રાખવાની રીતો પર સવાલ ઉઠાવે છે.

યુસી બર્કલે ન્યૂઝ સાથેની એક મુલાકાતમાં, ડી’સોઝાએ જણાવ્યું, “દરેકને આરામની જરૂર છે અને તે દરેકનો અધિકાર છે.” તેમણે તેમની ઇન્સ્ટોલેશનમાં બેઠકની રચના ખાસ રીતે એવી રીતે કરી કે જે દર્શકોના કલાકૃતિ સાથેના સંપર્કને બદલી નાખે. “જો તમે ઊભા રહેવાને બદલે બેસીને કલાકૃતિ જુઓ તો તેના પ્રત્યે તમારું ધ્યાન અલગ હોય છે.”

મુંબઈના વતની ડી’સોઝાએ 2022માં લંડનના ડેલ્ફિના ફાઉન્ડેશનમાં રેસિડેન્સી દરમિયાન કલા સંસ્થાઓમાં સુલભતા વિશે ગંભીરતાથી વિચારવાનું શરૂ કર્યું. તેમણે નોંધ્યું કે મોટા ભાગના પ્રમુખ સંગ્રહાલયોમાં અપંગ દર્શકો માટે પૂરતી સુવિધાઓનો અભાવ છે. આ અનુભવે તેમને Resting Museum નામનું ઇન્સ્ટાગ્રામ પેજ શરૂ કરવા પ્રેર્યા, જે પાછળથી અમદાવાદના નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ડિઝાઇનમાં ભૂતપૂર્વ આર્કાઇવિસ્ટ શ્રેયસી પાઠક સાથે કલાકાર દ્વય તરીકે વિકસ્યું.

તેમનું સહિયારું કાર્ય સંસ્થાકીય સુલભતા, ક્વીયરનેસ અને આરામની થીમ પર “ક્રિપ હ્યુમર” દ્વારા ટીકા કરે છે. ડી’સોઝાની એમએફએ ઇન્સ્ટોલેશન આ વિષયને આગળ ધપાવે છે, જે સંગ્રહાલયોમાં ડિઝાઇન ધોરણો અને શારીરિક હાજરી વચ્ચેના તણાવ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. તેમણે યુસી બર્કલે ન્યૂઝને જણાવ્યું, “ન્યૂયોર્કના ધ મેટ જેવા મોટા સંગ્રહાલયોમાં ફક્ત વ્હીલચેર અથવા ઊભા રહીને પ્રદર્શન જોવાનો વિકલ્પ છે, વચ્ચેની કોઈ સુવિધા નથી.”