વર્ષા દેશપાંડેને UNનો વસ્તી પુરસ્કાર / Courtesy Photo

ભારતીય મહિલા અધિકાર કાર્યકર્તા વર્ષા દેશપાંડેને 2025નો યુનાઇટેડ નેશન્સ પોપ્યુલેશન એવોર્ડ વ્યક્તિગત શ્રેણીમાં એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. આ જાહેરાત યુનાઇટેડ નેશન્સ પોપ્યુલેશન ફંડ (UNFPA) દ્વારા 14 જુલાઈના રોજ કરવામાં આવી હતી.

વર્ષા દેશપાંડે દલિત મહિલા વિકાસ મંડળના સ્થાપક છે, જે સંસ્થા તેમણે 1990માં લૈંગિક ન્યાયને પ્રોત્સાહન આપવા અને ભારતમાં દલિત મહિલાઓના જીવનને સુધારવા માટે શરૂ કરી હતી. તેમની પાસે લૈંગિક હિંસા, સામાજિક ભેદભાવ અને અસમાનતાને દૂર કરવા માટે 35 વર્ષથી વધુનો અનુભવ છે.

તેમના નેતૃત્વ હેઠળ, દલિત મહિલા વિકાસ મંડળે બાળવિવાહને રોકવા, અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં મહિલાઓના અધિકારો સુનિશ્ચિત કરવા અને મહિલાઓની સંપત્તિમાં પહોંચ વધારવા માટે સંયુક્ત મિલકત નોંધણીને પ્રોત્સાહન આપવા જેવી પહેલો અમલમાં મૂકી છે. દેશપાંડે રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય સ્તરે અનેક વૈધાનિક સંસ્થાઓમાં સભ્ય તરીકે પણ યોગદાન આપ્યું છે, જ્યાં તેમણે લૈંગિક આધારિત લિંગ ચયનનો સામનો કરવા માટે નીતિઓના ઘડતર અને અમલમાં મદદ કરી છે.

"વર્ષા દેશપાંડે એક અગ્રણી મહિલા અધિકાર કાર્યકર્તા છે, જેમની પાસે લૈંગિક હિંસા, ભેદભાવ અને લિંગ પર આધારિત મુદ્દાઓ પર 35 વર્ષથી વધુનો અનુભવ છે," એમ UNFPAએ જણાવ્યું હતું. "તેઓ ગ્રામીણ મહિલાઓને સશક્ત બનાવવા માટે અથાક કામ કરે છે, તેમની વ્યાવસાયિક કુશળતા વિકસાવે છે, તેમને જરૂરી સંસાધનો અને સેવાઓ સાથે જોડે છે અને તેમની આર્થિક સ્વતંત્રતાને પ્રોત્સાહન આપે છે."

સંસ્થાકીય શ્રેણીમાં, 2025નો યુનાઇટેડ નેશન્સ પોપ્યુલેશન એવોર્ડ ઇન્ટરનેશનલ યુનિયન ફોર ધ સાયન્ટિફિક સ્ટડી ઓફ પોપ્યુલેશન (IUSSP)ને એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. 1927માં સ્થપાયેલી આ સંસ્થા વૈશ્વિક સ્તરે વસ્તી વિજ્ઞાનમાં સહયોગને પ્રોત્સાહન આપે છે અને ખાસ કરીને નીચલા અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં તેના સંશોધન દ્વારા નીતિ નિર્માણમાં યોગદાન આપ્યું છે.

IUSSPએ એશિયા, આફ્રિકા અને લેટિન અમેરિકામાં પ્રાદેશિક વસ્તી સંઘોની રચનાને સમર્થન આપ્યું છે. તે પ્રજનન આરોગ્ય, લિંગ, સ્થળાંતર, આબોહવા પરિવર્તન અને વસ્તી વલણો તથા ટકાઉ વિકાસ વચ્ચેના આંતરસંબંધો જેવા વિવિધ મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

"IUSSPનું કાર્ય સંશોધન અને નીતિ વચ્ચેનું અંતર દૂર કરે છે અને વસ્તીના મુદ્દાઓ વૈશ્વિક વિકાસના એજન્ડામાં મોખરે રહે તેની ખાતરી કરે છે," એમ UNFPAએ જણાવ્યું હતું.

યુનાઇટેડ નેશન્સ પોપ્યુલેશન એવોર્ડ, જે 1981માં યુએન જનરલ એસેમ્બલી દ્વારા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યો હતો, તે વસ્તીના મુદ્દાઓ અને તેના ઉકેલો પ્રત્યે જાગૃતિ લાવવામાં ઉત્કૃષ્ટ યોગદાન માટે આપવામાં આવે છે.