ભારતીય મૂળના વિદેશી નાગરિકોને રાષ્ટ્રીય ટીમોમાં ભાગ લેવાની મંજૂરી આપવા માંગ કરાઈ છે. / Courtesy photo

ભારતીય મૂળના વિદેશી પાસપોર્ટ ધરાવતા ખેલાડીઓ ટૂંક સમયમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્પર્ધાઓમાં ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરવા માટે પાત્ર બની શકે છે, એવું 29 જૂનના રોજ જાહેર થયેલા નવા રમતગમત નીતિના મુસદ્દામાં જણાવાયું છે.

નવી રાષ્ટ્રીય રમતગમત નીતિ, જેને 'ખેલો ભારત નીતિ' તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે જનતાના પરામર્શ માટે જાહેર કરવામાં આવી છે. આ નીતિમાં એક એવી જોગવાઈનો સમાવેશ થાય છે, જે વિદેશી નાગરિકો, જેમાં ઓવરસીઝ સિટીઝન્સ ઓફ ઇન્ડિયા (OCI) અને પર્સન્સ ઓફ ઇન્ડિયન ઓરિજિન (PIO)નો સમાવેશ થાય છે, તેઓને આંતરરાષ્ટ્રીય રમતગમત સંઘો દ્વારા નિર્ધારિત પાત્રતાના માપદંડોને આધીન રાષ્ટ્રીય ટીમોમાં ભાગ લેવાની મંજૂરી આપે છે.

મુસદ્દામાં જણાવાયું છે, “જ્યાં સુધી શક્ય હોય, ત્યાં વિદેશમાં રહેતા આશાસ્પદ અને પ્રખ્યાત ભારતીય મૂળના ખેલાડીઓને ભારત માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે રમવા પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે.”

આ પગલું ભારતના રમતગમત પ્રતિભાઓના અભિગમમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર દર્શાવે છે, જે ભારતીય ડાયસ્પોરાના સભ્યોને ચોક્કસ શરતો હેઠળ દેશનું પ્રતિનિધિત્વ કરવાનો માર્ગ ખોલે છે.

“આ બંધનને મજબૂત કરવા માટે, ભારતીય ડાયસ્પોરા માટે અને તેમની વચ્ચે ખાસ રમતગમત ઇવેન્ટ્સ અને લીગનું આયોજન કરી શકાય છે. આ પ્રયાસો રમતગમતને સાંસ્કૃતિક રાજદ્વારી અને રાષ્ટ્ર નિર્માણના ગતિશીલ સાધનમાં પરિવર્તિત કરી શકે છે, જે વૈશ્વિક ભારતીય ઓળખને મજબૂત કરશે,” એમ તેમાં ઉમેરાયું છે.

આ જોગવાઈ 2008ના મંત્રાલયના માર્ગદર્શનથી વિચલન કરે છે, જેમાં રાષ્ટ્રીય પ્રતિનિધિત્વ ફક્ત ભારતીય પાસપોર્ટ ધારકો સુધી મર્યાદિત હતું. આ વલણને 2010માં દિલ્હી હાઈકોર્ટે સમર્થન આપ્યું હતું, જેણે નિર્ણય આપ્યો હતો કે વિદેશી નાગરિકો બંધારણીય નિષ્ઠા અંગેની ચિંતાઓને કારણે ભારતનું રમતગમતમાં પ્રતિનિધિત્વ કરી શકે નહીં.

મુસદ્દા નીતિ સર્વસામાન્ય પાત્રતા આપતી નથી અને ભાગીદારી આંતરરાષ્ટ્રીય સંઘના નિયમોને આધીન રહેશે, જેમાંથી ઘણા ખેલાડીઓને પૂર્ણ નાગરિકત્વ ધરાવવું અથવા ચોક્કસ નિવાસની શરતો પૂર્ણ કરવી જરૂરી છે.

ભારત હાલમાં ઘણી વૈશ્વિક રમતોમાં પાછળ છે, અને આ નીતિ ફેરફાર દેશની સ્પર્ધાત્મકતા વધારવાની વ્યાપક રણનીતિના ભાગરૂપે જોવામાં આવે છે. ફૂટબોલ, ટેનિસ, સ્વિમિંગ અને એથ્લેટિક્સ જેવી રમતોમાં ભારતીય મૂળના ખેલાડીઓએ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઉત્કૃષ્ટ પ્રદર્શન કર્યું છે, પરંતુ નાગરિકત્વ પ્રતિબંધોને કારણે તેઓ ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરવા માટે અપાત્ર રહ્યા છે.

વૈશ્વિક સ્તરે, યુકે, ફ્રાન્સ અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ જેવા દેશો નિયમિતપણે વિદેશી મૂળના ખેલાડીઓને મેદાનમાં ઉતારે છે. એશિયામાં, જાપાન અને કતારે પણ ખેલાડીઓ માટે લવચીક નાગરિકત્વ ફ્રેમવર્ક અપનાવ્યું છે.

ડાયસ્પોરા ભાગીદારી ઉપરાંત, મુસદ્દા રાષ્ટ્રીય રમતગમત નીતિમાં રાષ્ટ્રીય રમતગમત સંહિતાની રજૂઆત, ગ્રાસરૂટ પ્રતિભામાં વધુ રોકાણ, રમતગમત સંઘો માટે સુધારેલ જવાબદારી અને ખેલાડીઓ માટે ઉન્નત સમર્થન પ્રણાલી જેવા અનેક માળખાગત સુધારાઓની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે. નીતિ નક્કી થયા બાદ, તે 2001માં અપડેટ થયેલા હાલના ફ્રેમવર્કને બદલશે.

મંત્રાલયે જનતા અને હિતધારકો પાસેથી જુલાઈના મધ્ય સુધી પ્રતિસાદ આમંત્રિત કર્યો છે. અંતિમ નીતિ આ વર્ષના અંતમાં, 2026 એશિયન ગેમ્સ અને 2028 ઓલિમ્પિક્સની તૈયારીઓ પહેલાં જાહેર થવાની અપેક્ષા છે.