ચંદ્રક સમારોહઃ નેધરલેન્ડ, જર્મની અને ભારત ચંદ્રકોની રજૂઆત પહેલાં મંચ પર. / Prabhjot Paul Singh

જ્યારે ટોક્યો અને પેરિસ ઓલિમ્પિક રમતોમાં સતત કાંસ્ય ચંદ્રક જીતવા માટે ઉત્સાહ, ઉત્સાહ, ઉજવણી અને અભિનંદન લગભગ સમાપ્ત થવાના આરે છે, ત્યારે ભારતીય હોકી ટીમના ઓછામાં ઓછા બે સભ્યો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા હશે કે તેઓ કાંસ્ય ચંદ્રકો સાથે "ઓલિમ્પિયન" તરીકે ઘરે કેમ પરત ફર્યા નહીં.

લાખો રૂપિયાના આ પ્રશ્નથી કદાચ ભારતીય ઓલિમ્પિક સંગઠન (IOA) અને હોકી ઈન્ડિયા (HI) ના અધિકારીઓના મનમાં હલચલ મચી ન હતી, જેઓ પેરિસ ઓલિમ્પિક રમતોત્સવમાં સત્તાવાર પ્રતિનિધિમંડળનો ભાગ હતા.

જ્યારે સુવર્ણ ચંદ્રક મેચ પછી ચંદ્રક સમારોહ યોજાયો હતો, ત્યારે પોડિયમ પર નવા ચેમ્પિયન, નેધરલેન્ડ અને રનર-અપ જર્મનીમાંથી દરેકમાં 18 ખેલાડીઓ હતા અને કાંસ્ય ચંદ્રક વિજેતા ભારતમાં માત્ર 16 ખેલાડીઓ હતા.

પરંપરાગત વિધિ પૂર્ણ થયા પછી, ત્રણ ભારતીય ખેલાડીઓ-કૃષ્ણ બહાદુર પાઠક (ગોલકીપર) ડીપ ડિફેન્ડર અને ડ્રેગ-ફ્લિકર જુગરાજ સિંહ અને મિડફિલ્ડર નીલકાંત-જેમણે સ્ટેન્ડ પરથી તમામ રમતો નિહાળી હતી, તેઓ બ્રોન્ઝ મેડલની જીતની ઉજવણી કરવા માટે મેદાન પર તેમના સાથીઓ સાથે જોડાયા હતા.

તેમના ગળામાં કાંસ્ય ચંદ્રકો લટકતા, 16 ભારતીય ખેલાડીઓ તેમના પરિવારના સભ્યો, મિત્રો અને શુભેચ્છકોની પ્રશંસા સ્વીકારવા ઉપરાંત એકબીજાને શુભેચ્છા પાઠવવામાં વ્યસ્ત હતા, ભારતીય અનામત ખેલાડીઓ દિલ તૂટી ગયા હતા કારણ કે તેમના ઘરે પરત ફરવાની તક મળી હતી કારણ કે ઓલિમ્પિયન્સ સમાન કાંસ્ય ચંદ્રક સાથે તેમના ગળામાં લટકતા હતા. તેઓ સમગ્ર ટીમ સાથે હતા, તેમની ભૂમિકાઓ શક્ય તેટલી સારી રીતે નિભાવી રહ્યા હતા.

તેમને આશ્ચર્ય થયું કે નવા ચેમ્પિયન નેધરલેન્ડ્સ અને રજત પદક વિજેતા જર્મની સહિત અન્ય ટીમોના અનામત ખેલાડીઓએ રમતો દરમિયાન દરેકમાં 18 ખેલાડીઓનું લોહી કેમ નાખ્યું, તેમને સમાન સન્માન વહેંચવાની કાયદેસર તક નકારી કાઢવામાં આવી હતી.

સમજણપૂર્વક આવા પ્રશ્નો ભાગ્યે જ પૂછવામાં આવે છે કારણ કે રમતમાં તેમનું ભવિષ્ય દાવ પર છે.

જ્યારે સંપર્ક કરવામાં આવ્યો ત્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય હોકી ફેડરેશન (એફઆઈએચ) ના વરિષ્ઠ સંચાર વ્યવસ્થાપક નિકોલસ મૈંગોટએ કહ્યુંઃ

આઇ. ઓ. સી. ના નિયમો જણાવે છે કે ઓલિમ્પિયન બનવા માટે, અને મેડલ એનાયત કરવા માટે, રમતવીરને રમતનું મેદાન લેવાની જરૂર છે. કોઈ પણ રમતવીર કે જેને અનામત તરીકે નામ આપવામાં આવ્યું હોય તો પણ તે ન તો ઓલિમ્પિયન છે અને ન તો તેને ચંદ્રક એનાયત કરી શકાય છે. આ તમામ રમતો માટે સાચું છે.

તેથી હોકી માટે, ફક્ત ચંદ્રક વિજેતા ટીમના તે જ રમતવીરોને ચંદ્રકો એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા જેમને 16 ખેલાડીઓની મેચ ડે ટીમમાં નામ આપવામાં આવ્યું હતું અને મેચ દરમિયાન મેદાન પર ઉતર્યા હતા.નેધરલેન્ડ્સ અને જર્મની બંનેએ પેરિસ દરમિયાન ટુર્નામેન્ટમાં વિવિધ મેચો દરમિયાન તેમના એ. પી. રમતવીરોની અદલાબદલી કરવા માટે નવા એ. પી. રમતવીર નિયમોનો ઉપયોગ કર્યો હતો અને તેથી 18 રમતવીરોને ચંદ્રકો મળ્યા હતા. જોકે, કોઈ પણ રિઝર્વ ગોલકીપર આમ કરી શક્યો ન હતો.
 
ભારતે ટુર્નામેન્ટ દરમિયાન તેમના મેચ ડે 16 માં કોઈ ફેરફાર કર્યો ન હતો અને તેથી માત્ર 16 મેડલ એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા અને તેમના 3 એ. પી. એથ્લેટ્સને પેરિસ માટે ઓલિમ્પિયન અથવા મેડલ વિજેતા ગણવામાં આવતા નથી કારણ કે તેઓ કોઈ પણ તબક્કે રમ્યા ન હતા.

ખિસ્સામાં હાથ રાખીને જુગરાજ સિંહને આશ્ચર્ય થતું હશે કે જ્યારે ચંદ્રકો આપવામાં આવ્યા ત્યારે તેઓ મંચ પર કેમ ન હતા. / Prabhjot Paul Singh

એ. પી. નિયમ શું છે?

આંતરરાષ્ટ્રીય ઓલિમ્પિક સમિતિ (આઇ. ઓ. સી.) ઓલિમ્પિક રમતોત્સવમાં ભાગ લેનારી તેમની ટીમો અને ખેલાડીઓ માટે તમામ સહભાગી રાષ્ટ્રીય ઓલિમ્પિક સમિતિઓ (એન. ઓ. સી.) અને તેમના આનુષંગિક રાષ્ટ્રીય રમતગમત સંઘો (એન. એસ. એફ.) માટે નિયમો અને માર્ગદર્શિકાઓનું પ્રસાર કરે છે. તેણે વૈકલ્પિક રમતવીર (એપી) ને નીચે મુજબ સૂચિત કર્યુંઃ

વૈકલ્પિક રમતવીર (એપી)

"ઓલિમ્પિક રમતોમાં માન્યતા-વિગતવાર કાર્યક્રમો" મુજબ એનઓસી નીચેની રમતો અને શાખાઓમાં વૈકલ્પિક રમતવીર (એપી) ને સક્રિય કરી શકે છેઃ કલાત્મક સ્વિમિંગ, એથ્લેટિક્સ, સાયકલિંગ-બીએમએક્સ રેસિંગ, સાયકલિંગ-ટ્રેક, અશ્વારોહણ, ફેન્સિંગ, હેન્ડબોલ, હોકી, ફૂટબોલ, રોવિંગ, રગ્બી, ટેબલ ટેનિસ, વોલીબોલ અને વોટર પોલો (TBD).

અંતિમ એન્ટ્રીઝ સબમિશન સમયે તમામ એ. પી. એથ્લેટ્સની ઓળખ કરવાની જરૂર છે. વધુમાં, શિસ્ત દ્વારા લેટ એથ્લેટ રિપ્લેસમેન્ટ વિગતવાર જોડાણમાં નિર્ધારિત રમત-વિશિષ્ટ સમયમર્યાદા પહેલાં, એન. ઓ. સી. કાં તો તેમના એ. પી. એથ્લીટ (ઓ) ને સક્રિય કરી શકે છે અથવા લાંબી સૂચિમાંથી રિપ્લેસમેન્ટનો ઉપયોગ કરી શકે છે અને અન્ય એ. પી. એથ્લીટની નિમણૂક કરવાની સ્થિતિમાં હોઈ શકે છે. એપી એથ્લીટને બદલવા માટે ઉપર વર્ણવ્યા મુજબ ઇ-એલએઆર ટૂલનો ઉપયોગ કરીને ઇ-એલએઆર પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરીને એલએઆર પ્રક્રિયા લાગુ પડે છે.

એકવાર સ્પર્ધા શરૂ થઈ જાય પછી, એપી એથ્લીટને સક્રિય કરવા માટે ઉપરની જેમ જ ઇ-એલએઆર પ્રક્રિયાને અનુસરવી પડશે અને શિસ્ત દ્વારા લેટ એથ્લીટ રિપ્લેસમેન્ટ વિગતવાર જોડાણમાં નિર્ધારિત સમયમર્યાદાનું પાલન કરવું પડશે.

ભારતે એ. પી. નિયમનો ઉપયોગ ન કરવાનો નિર્ણય કેમ લીધો?

ભારતીય ટીમ મેનેજમેન્ટે તેની સમજદારીમાં આ જોગવાઈનો ઉપયોગ ન કરવાનો નિર્ણય લીધો હશે જેથી ટીમની લય બગડે નહીં. કેટલાક તકનીકી પાસાઓ સહિત અન્ય કારણો હોઈ શકે છે, જે જાહેર ક્ષેત્રમાં નથી.

આંકડાકીય રીતે કહીએ તો, ભારતે અન્ય ટીમોની તુલનામાં આ નિયમનો વધુ ઉપયોગ કરવાની જરૂર હતી કારણ કે તે એકમાત્ર એવી ટીમ હતી જેને રેડ કાર્ડ આપવામાં આવ્યું હતું અને તે પણ ગ્રેટ બ્રિટન સામેની નિર્ણાયક ક્વાર્ટર ફાઇનલ મેચના બીજા ક્વાર્ટરની શરૂઆતમાં. ડિફેન્ડિંગ વર્લ્ડ ચેમ્પિયન જર્મની સામે સેમિફાઇનલમાં વિશ્વાસપાત્ર ડીપ ડિફેન્ડર અને વૈકલ્પિક ડ્રેગ ફ્લિકર ગુમાવવાથી, ભારતને તેની ડિફેન્સ લાઇનને મજબૂત કરવા માટે રિઇન્ફોર્સમેન્ટની જરૂર હતી. તે એ. પી. નિયમો હેઠળ ઉપલબ્ધ હતું. ભારત પાસે જુગરાજ સિંહને લાવવાનો વિકલ્પ હતો.

જોકે ભારતીય ટીમે ભૂતપૂર્વ સુકાની અને મિડફિલ્ડર મનપ્રીત સિંહનો ડીપ ડિફેન્ડર તરીકે ઉપયોગ કરીને અમિત રોહિદાસ વિના જર્મની સામે સેમિ-ફાઇનલ રમી હતી, પરંતુ તેની અસર બે સ્થાનો પર પડી હતી, જેમાં એક પર મનપ્રીત મૂળ રીતે રમે છે અને બીજો તે સ્થાને છે જ્યાં તે સેમિ-ફાઇનલમાં રમ્યો હતો. જો જુગરાજ ત્યાં હોત, તો તે એક આશીર્વાદ તરીકે આવ્યો હોત કારણ કે તે ઊંડા બચાવમાં આવ્યો હોત અને મનપ્રીતને તેની કુદરતી સ્થિતિ પર રમવાની મંજૂરી આપી હોત.

લાલ કાર્ડ અને બે મેચોના સસ્પેન્શન મેળવનાર એકમાત્ર ખેલાડી અમિત રોહિદાસ હોવા છતાં, જર્મની ફ્રાન્સ સામેની તેની શરૂઆતની રમત પછી સમાન પરંતુ થોડી ઓછી ગંભીર પરિસ્થિતિમાં આવી ગયું હતું. તેમના સૌથી અનુભવી ખેલાડીઓમાંના એક ક્રિસ્ટોફર રુહરને રમત દરમિયાન યલો કાર્ડ બતાવવામાં આવ્યું હતું. રમત પછી અમ્પાયર સાથે દલીલ કરવા બદલ તેના પર એક મેચનો પ્રતિબંધ લાદવામાં આવ્યો હતો.

જર્મનીએ પડકારનું સંચાલન કર્યું અને એ. પી. નિયમનો ઉપયોગ કર્યો. માત્ર જર્મની જ નહીં પરંતુ લગભગ તમામ ટીમોએ એ. પી. નિયમનો ઉપયોગ કર્યો હતો. રસપ્રદ વાત એ છે કે કોઈ પણ ટીમે તેમના અનામત ગોલકીપરને લાવવા માટે તેનો ઉપયોગ કર્યો ન હતો.

બાકીનો ઇતિહાસ બધાને ખબર જ છે.