ਇਹ ਜੁਲਾਈ 2009 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ, ਇੱਕ ਚੋਣ ਰੈਲੀ ਲਈ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੈਲੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

 

ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮੰਗੀ। ਮੇਰੀ ਇਹ ਬੇਨਤੀ ਮੰਨ ਲਈ ਗਈ। ਰੈਲੀ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸਟੇਜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਟੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਕੁਝ ਕੁਰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੇਜ਼ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

 

ਜਦੋਂ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤੰਬੂ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਹੈਲੋ ਪ੍ਰਭਜੋਤ, ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਹੋ?"

 

ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਸੁਖਦ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਮੇਰਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਯਾਦ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਆਖਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਦਾ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ।

 

"ਸਰ, ਮੈਂ ਠੀਕ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਹੋ? ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਲ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਹੋਈ ਸੀ," ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ।

 

"ਸਭ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਹਾਂ। ਮਿਸਟਰ ਦੁਆ ਕਿਵੇਂ ਹਨ? ਅਤੇ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ?" ਇੰਟਰਵਿਊ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀ ਐਚ.ਕੇ. ਦੁਆ 'ਦਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ' ਅਖਬਾਰ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ਸਨ।

 

ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ‘ਦਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ’ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸ੍ਰੀ ਐਚ.ਕੇ. ਦੁਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰੀ ਜੈਸਿੰਘ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਸਨ।

 

ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਰੈਲੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ ਤਾਂ ਸ੍ਰੀ ਦੁਆ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ?

 

“ਹਾਂ, ਸਰ, ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਚੋਣ ਰੈਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨਾ ਸੀ,” ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਡਾ: ਸਿੰਘ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਚਾਹ 'ਤੇ 'ਦਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ' ਅਖਬਾਰ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁਣਗੇ।

 

ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਵੇਰ ਦੀ ਚਾਹ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ 'ਦਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ' ਦਾ ਨਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ‘ਦਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ’ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਘਰ ਵੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕੈਂਪਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਸੀ।

 

ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਸੀਆਰਆਰਆਈਡੀ (ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ) ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਵੀ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਸੀ.ਆਰ.ਆਰ.ਆਈ.ਡੀ. ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਡਾ. ਰਛਪਾਲ ਮਲਹੋਤਰਾ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਸਨ।

 

ਡਾ: ਸਿੰਘ ਅਕਸਰ ਸੈਕਟਰ 19 ਸਥਿਤ ਸੀ.ਆਰ.ਆਰ.ਆਈ.ਡੀ. ਮੈਨੂੰ ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਵਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਸੀ।

 

ਜਦੋਂ ਉਹ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਗੱਲਬਾਤ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ। ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਮੁੜ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ 'ਤੇ ਸਨ।

 

ਭਾਵੇਂ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਕਦੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਬਣੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਾਲ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ 30 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਸਮਾਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਗਏ ਸਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਵਿਦਵਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।