ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਵੁਲਵਰਹੈਂਪਟਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ 127ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ। / Prabhjot Singh

( ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ )

ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਡਾ: ਗੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੋਸਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਮਿਸ਼ਨ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੇ ਜੰਗੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਸੈਲਾਨੀ ਘੁੰਮ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਨਤਾ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੈ। ਡਾ: ਜੋਸਨ ਅਨੁਸਾਰ 8 ਜੁਲਾਈ 2019 ਨੂੰ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਨੇ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ 'ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ' ਲਹਿਰਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ , "ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼, ਅਮਰੀਕੀ, ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜਾਂ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅੱਠ ਸਭ ਤੋਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਹਾਂ।"

 

ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੰਗੂ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 12 ਸਤੰਬਰ, 1897 ਨੂੰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਡਾ. ਜੋਸਨ ਪ੍ਰੇਮ ਨਗਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੰਦ ਇਲਾਕਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਤਫਾਕਨ, ਭਾਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਪਸ਼ਤੂਨ ਖੇਤਰ ਦੀ ਇਸ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। à¨‡à¨¸ ਨੂੰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਪੱਟੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਜੋਸਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਹੰਗੂ ਵੈਲੀ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ , ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਮੈਂ 'ਪਿਰਾਮਿਡ' ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ ਜਿੱਥੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1901 ਵਿਚ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਇਕ 'ਮੀਨਾਰ' (ਮੀਨਾਰ) ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਸਾਰੇ 21 ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਰ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਟਾਵਰ ਖੰਡਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

 

ਅਸੀਂ ਜੰਗੀ ਨਾਇਕਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮੀਨਾਰ ਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਯਤਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜੰਗ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਹੁਣ ਵਾੜ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਜਾਣ ਦਾ ਸਾਡਾ ਪਹਿਲਾ ਮਿਸ਼ਨ ਹੰਗੂ ਵਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। à¨¡à¨¾: ਜੋਸਨ ਨੇ 1987 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ 56 ਗੈਲਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ 21 ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ। ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਮਹਾਨ ਲੜਾਈ ਦੀ 127ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 12 ਸਤੰਬਰ (ਵੀਰਵਾਰ) ਨੂੰ ਹੈ। à¨‡à¨¹ ਲੜਾਈ 12 ਸਤੰਬਰ, 1897 ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਤੀਰਾਹ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। 21 ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣਾ ਆਖਰੀ ਸਟੈਂਡ ਲਿਆ।

 

ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਨੇ ਲੜਾਈ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੇ ਰਾਖਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਰੇ 21 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ (ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ) ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸਰਵਉੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੜਾਈ ਸਕੂਲੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

 

ਡਾ: ਜੋਸਨ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਯੂ.ਕੇ. ਵਿੱਚ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਮਿਡਲੈਂਡਜ਼ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵੈਡਨਸਫੀਲਡ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ ਦੀ 127ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਏ ਗਏ। à¨—ੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੌਲਦਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੁੱਤ ਹੈ। ਈਸ਼ਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਫੌਜ ਦੀ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਬੈਂਡ ਅਤੇ ਮਾਰਚ ਨੇ ਸਮਾਗਮ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

 

ਡਾ: ਜੋਸਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਨਵੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਆਦਮਪੁਰ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਡੁਮੰਡਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਰੀ ਸਥਿਤ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੋ-ਚੇਅਰਮੈਨ ਜੇ. ਮਿਨਹਾਸ ਡੁਮੰਡਾ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੇ ਦੋ ਨਾਇਕ - ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ - ਉਸਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਨ। ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਗੈਲਰੀ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਇਸ ਸਾਲ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਸਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 

 

ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਫੁੱਟਬਾਲ, ਬਾਸਕਟਬਾਲ ਅਤੇ ਵਾਲੀਬਾਲ ਖੇਡਣ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਹੋਣਗੇ। ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਜਿਮਨੇਜ਼ੀਅਮ ਹਾਲ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸਦਾ ਗੇਟ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਕਿਲੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੂਪ ਹੋਵੇਗਾ।