ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਂ ਨਿਊਯਾਰਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਤੱਕ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਯਮੁਨਾ ਅਤੇ ਗੰਗਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਮੇਰੇ ਕੁਝ ਤਜ਼ਰਬੇ ਹਨ।

27 ਜਨਵਰੀ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ

ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਵਿੱਚ ਡੁਬਕੀ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਲਗਭਗ ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਮਾਨਿਤ 400 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਨ ਲਈ ਮੈਂ ਤਿਆਰ ਸੀ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ, ਇਥੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪੂਰੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਮੇਰੇ ਲਈ, ਇਹ ਮੋਕਸ਼ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਿਛਲੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਬਾਰੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬਕੀ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮੇਰੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ। ਇਹ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੂਹ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਜੁੜਨ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਘਟਨਾ ਦਾ ਗਵਾਹ ਬਣਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਮ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਅਤੇ ਨਿਰੀਖਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਹੈ।

29 ਜਨਵਰੀ, ਦਿੱਲੀ

ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਘਬਰਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹਾਂ ਅਤੇ ਚਿੰਤਤ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉਮੀਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੁਣੇ ਹੀ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਭਗਦੜ ਹੋਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 30 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਗੋਂ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਢੂੰਘੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਕੀ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹਾਂ? ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮੈਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਅੰਮਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਗਈ ਸੀ। ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਕਾਫ਼ੀ ਸੁਹਾਵਣਾ ਸੀ, ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਜੱਫੀ ਮਿਲੀ। ਸਾਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ, ਕੁਝ ਤਾਂ ਰੋ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।

ਕੀ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਨਿਰਾਸ਼ਾਜਨਕ ਹੋਵੇਗਾ ਜਾਂ ਅਸਲ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਹੋਣਗੀਆਂ?

31 ਜਨਵਰੀ, ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ

ਜੋ ਲੋਕ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁੰਭ ਬਾਰੇ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਪੈਦਲ ਤੁਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਨਦੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮੀਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਦਲ ਤੁਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਖਾੜੇ ਹਨ, ਕੈਂਪਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਣ ਲਈ 2 ਮੀਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵਪਾਰਕ ਤੰਬੂ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹੋ, ਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਠਹਿਰਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਮੇਲੇ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੀਲ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼, ਪੂਰੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦਿਆਂ ਮੈਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ 8-10 ਮੀਲ ਤੁਰਿਆ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਮੇਲੇ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਲੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੜਕਾਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਗਲੀ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਂਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ, ਇਹ ਕਿਸੇ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ ਜਾਂ ਸੰਗੀਤ ਤਿਉਹਾਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਿਅਸਤ ਦਿਨ 'ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਟਾਈਮਜ਼ ਸਕੁਏਅਰ ਵਰਗਾ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਰੇਤ ਅਤੇ ਫਿਰ ਘਾਟਾਂ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹੋ।

ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹੋ, "ਹਰ ਹਰ ਮਹਾਦੇਵ!" ਅਤੇ "ਜੈ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ!" ਦੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ ਗੂੰਜਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਪਲ ਤੁਸੀਂ ਰੇਤ ਉੱਤੇ ਤੁਰਦੇ ਹੋ ਜੋ ਕਿ ਬਰੀਕ ਨਦੀ ਦੀ ਰੇਤ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਮੋਟੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰੇਤ ਤਾਂ ਮਾਹੌਲ ਬਹੁਤ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਭੀੜ ਵਾਲਾ ਹੈ ਪਰ ਮਾਹੌਲ ਜਸ਼ਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਹਵਾ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਠੰਢਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਆਖਰਕਾਰ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਗਮ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸੀ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ ਲਗਭਗ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਮੈਂ ਆਖਰਕਾਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਸੀ। ਬੱਸ ਇਹ ਮੇਰੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਵੁਕ ਸੀ।

ਦੁਖਦਾਈ ਭਗਦੜ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, ਸੰਗਮ ਨੋਜ਼ 'ਤੇ, ਮਾਹੌਲ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਅਨੰਦਮਈ ਸੀ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹਨ, ਛੋਟੀਆਂ ਪੂਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲਈ ਇਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਦਿਨ ਹੈ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕਣਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਚੰਗਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਲੋਕ ਸੰਗਮ ਦੇ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਨਦੀ ਦੀ ਰੇਤ ਦੇ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨਾਲ ਜੱਗ ਭਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰੇਲੂ ਬਗੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ 20 ਡੁਬਕੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ।

ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਨਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਤੈਰਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਨਾਰੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਅਤੇ ਵਹਾਅ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

1 ਫ਼ਰਵਰੀ, ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ

ਮੁੱਖ ਮੇਲਾ ਮੈਦਾਨ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਇਕੱਠ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਫ਼ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਾਮੇ ਹਨ, ਜੋ ਭੇਟਾਂਵਾ ਨੂੰ ਅਰਪਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਮੈਂ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਧੂੰਏਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਿਮਾਰ ਹਾਂ।

ਹਰ ਸ਼ਾਮ ਨਦੀ ਦੇ ਕਈ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਆਰਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਰੈਲ ਘਾਟ 'ਤੇ ਪਰਮਾਰਥ ਨਿਕੇਤਨ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਠਹਿਰਨ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਭਜਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਆਰਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਾਧਵੀ ਭਗਵਤੀ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ, ਸਿੰਗਲ-ਯੂਜ਼ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਫ਼, ਹਰਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਕੁੰਭ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਬੰਧ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਹਾਜ਼ਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ, ਸ਼ਾਂਤ ਹਿੱਸਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਬਾਹਰੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਤੋਂ।

2 ਫ਼ਰਵਰੀ, ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ

ਜੂਨਾ ਅਖਾੜੇ ਦੇ ਕੈਂਪ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਈ ਬਾਬਿਆਂ ਨਾਲ ਬੈਠਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਰਾਉਣੇ ਦਿੱਖ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਹਰ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਰੁਦਰਕਸ਼ ਬਾਬਾ (ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ) ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਪੰਜ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜੋ ਸ਼ਿਵ ਭਜਨ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬੈਠੇ ਸਨ।

ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਜੋ ਮੈਂ ਦੇਖੀ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ, ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਦਾਨ, ਮੋਰ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਨਾਲ ਸਿਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਛੋਹ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਅੱਗੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਲਈ, ਅਜਿਹਾ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੰਖੇਪ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀ ਰਹੇ ਸਨ।

ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਅਖਾੜੇ 'ਤੇ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਗੋਬਰ ਦੇ ਸੜਦੇ ਢੇਰਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰ ਕੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਧੂੰਏਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ 10 ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਨੱਕ ’ਚ ਜਲਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ।

3 ਫ਼ਰਵਰੀ, ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ

ਅੱਜ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਕੁੰਭ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਨੁਭਵ ਹੈ। ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਤਜਰਬੇ, ਇੱਕ ਬੀਚ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਸੈਰ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਥਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਨ, ਮੇਰੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜ਼ਿਆਦਾ ਔਖੇ ਟ੍ਰੈਕ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹਨ। ਹਰ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਲੋਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜੋ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ ਹਨ, ਸੂਟਕੇਸ ਜਾਂ ਬੈਗ ਲੈ ਕੇ ਮੀਲ-ਮੀਲ ਤੁਰਦੇ ਹਨ, ਸਿਰਫ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਡੁਬਕੀ ਲਗਾਉਣ, ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਾਗਮ ’ਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਧਾਰਾ ਨਦੀਆਂ ਵੱਲ ਵਗਦੀ ਹੈ, ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ।

ਲੇਖਕ ਹਿੰਦੂ ਅਮਰੀਕਨ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹਨ।