ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਆਬਾਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਅੱਗ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਬਾਇਓਮਾਸ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਪਕਾਉਂਦੀ ਹੈ / NIA

ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਹੁਣ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ 1,000 ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 27 ਦੀ ਮੌਤ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਗੰਦੇ ਬਾਲਣ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

2023 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਛੇਵੀਂ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਸ਼ਵ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 100 ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 83 ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੱਧਰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸੀ।

ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਬਾਹਰੀ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਵਾ ਦੀ ਮਾੜੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹ ਥਾਂਵਾਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਅਰਨਬ ਬਾਸੂ, ਚਾਰਲਸ ਐਚ. ਡਾਇਸਨ ਸਕੂਲ ਆਫ ਅਪਲਾਈਡ ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਐਂਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ 'ਕੁਕਿੰਗ ਫਿਊਲ ਚੁਆਇਸ ਐਂਡ ਚਾਈਲਡ ਮੋਰਟੈਲਿਟੀ ਇਨ ਇੰਡੀਆ' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਹੈ ਜੋ ਬਾਇਓਮਾਸ ਈਂਧਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਜੋਖਮ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇਸ ਖੋਜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ, ਬਸੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ 25 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸਰਵੇਖਣ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਆਪਕ ਡੇਟਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਈਂਧਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ।

ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ 1992 ਤੋਂ 2016 ਤੱਕ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਸਰਵੇਖਣ ਡੇਟਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਗੰਦੇ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਾਲਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਫੇਫੜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਬਾਸੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਲੜਕੀਆਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਧੀ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਖੰਘ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵੱਲ ਘੱਟ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਸੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਫ਼ ਬਾਲਣ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ ਸਗੋਂ ਧੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਅਣਗਹਿਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਆਬਾਦੀ ਖੁੱਲੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਬਾਇਓਮਾਸ ਬਾਲਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੱਕੜ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨਾਲ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 32 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।