ਵ੍ਹੀਲਜ਼ ਗਲੋਬਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਉੱਨਤ ਭਾਰਤ ਅਭਿਆਨ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਈਆਈਟੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। / Image provided

( ਦੀਪਿਕਾ ਚੋਪੜਾ )

2047 ਤੱਕ ਵਿਕਸਤ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਸ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਹਿਮ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਹ ਕਦਮ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਅਤੇ ਪਛੜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਉਪਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਹਨ।

 

ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਾਣੀ, ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ, ਊਰਜਾ, ਆਜੀਵਿਕਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਗਭਗ 80 ਕਰੋੜ ਦੀ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਮਾਡਲਾਂ ਅਤੇ ਤਾਲਮੇਲ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ।

 

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ IITs ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, CSIR, ICMR, ਉੱਨਤ ਭਾਰਤ ਅਭਿਆਨ (UBA) ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੱਤ IITs ਵਿੱਚ ਰੂਰਲ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਐਕਸ਼ਨ ਗਰੁੱਪ (RuTAG) ਵਰਗੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

 

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਯਤਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ-ਸਮਰਥਿਤ ਹੱਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਚੰਗੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਵਿਚਾਰ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਯਤਨ ਲਈ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਰੂਪਰੇਖਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। à¨‡à¨¹ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸੰਕਲਪ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਾਇਲਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਤੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਅਕਸਰ ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਢਾਂਚਾਗਤ ਅੰਤਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਟੀਚਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੇ ਹਨ।

 

ਵ੍ਹੀਲਜ਼ ਗਲੋਬਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਇੱਕ ਪੰਜ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ IIT ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹੈ , ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਮਪੇਕਟ ਕੋਲੈਬੋਰੇਸ਼ਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ (ICP) ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ UBA ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਭਾਰਤੀ (VIBHA) ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਪਹਿਲ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।

 

UBA ਦੇ ਤਹਿਤ, ਲਗਭਗ 3800 ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੱਲਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। UBA ਰਜਿਸਟਰਡ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ, ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਚੋਣਵੇਂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੋਜ, ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ, ਫੈਕਲਟੀ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਪੈਸੇ ਦੇ UBA ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਦੁਆਰਾ ਉੱਥੇ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

 

ਵਿਭਾ, ਇੱਕ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੁਆਰਾ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਵ੍ਹੀਲਜ਼ ਆਪਣੇ ਭਾਈਵਾਲ NGOs ਅਤੇ IIT ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨੈਟਵਰਕ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਅਤੇ ਸਕੇਲਿੰਗ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਵਿਕਾਸ ਤੱਕ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

 

ਇਮਪੈਕਟ ਕੋਲੈਬੋਰੇਸ਼ਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਲਈ ਲਾਗਤ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੱਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਵਿਕਾਸ ਤੱਕ ਤੇਜ਼ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਕਾਰੋਬਾਰ, ਸੰਚਾਲਨ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। à¨ªà¨²à©‡à¨Ÿà¨«à¨¾à¨°à¨® ਪੰਜ ਸਮਾਜਿਕ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ- (1) ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, (2) ਸੰਚਾਲਨ ਮੁਹਾਰਤ ਵਾਲੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ, (3) ਤੈਨਾਤੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰੀ ਸਰੋਤ, (4) ਵਿੱਤੀ ਸਰੋਤ (ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, CSR, ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ) ਅਤੇ (5) ਨੀਤੀ ਸਮਰਥਨ

 

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਸੈਂਕੜੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸਫਲ ਹੱਲ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ 50% ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਵਾਂਝੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਨਿਵੇਸ਼ 'ਤੇ ਵਾਪਸੀ (ROI) ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।

 

ਵ੍ਹੀਲਜ਼ IT ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ Tech4Seva ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਨੂੰ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਇਹ UBA ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਮੌਜੂਦਾ ERP ਪੋਰਟਲ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਿਕਾਸ ਸਹਿਯੋਗ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ ਬਲਕਿ ਤੈਨਾਤੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ। ਇਹਨਾਂ ਤੈਨਾਤੀ ਸਹਿਯੋਗ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ NGO, CSR ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ, ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ।

 

ਲੋੜੀਂਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਵਾਲੇ ਹੱਲਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕਿਉਰੇਟਿਡ ਹੱਲ ਭੰਡਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੈਨਾਤੀ ਅਤੇ ਸਕੇਲਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਦਰਪੇਸ਼ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਬੈਂਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਦਰਜਨਾਂ ਹੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਏਗਾ।

 

ICP ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੁੱਖ ਢਾਂਚਾਗਤ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰੇਗਾ। ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਦਿਲਚਸਪ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਹੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਏਗਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਭੂਗੋਲਿਕ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਜਾ, ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਵਿਕਾਸ ਤੱਕ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਕੇ, ਇਹ ਆਕਰਸ਼ਕ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਕਾਦਮਿਕ ਦੀਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੈ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਲਾਭ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ।

 

WHEELS ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ, CSR, IAS ਅਫਸਰਾਂ, NGOs, ਕਾਉਂਸਿਲਾਂ, ਚੈਪਟਰਾਂ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ, ਸਾਡਾ ਟੀਚਾ 2030 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ 20% ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ 2047 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਕਸਤ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣਾ ਹੈ।

 

(ਲੇਖਿਕਾ à¨µà©à¨¹à©€à¨²à¨œà¨¼ ਗਲੋਬਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ à¨®à¨¾à¨°à¨•à©€à¨Ÿà¨¿à©°à¨— ਅਤੇ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਮੈਨੇਜਰ ਹੈ)