ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਵਪਾਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਰਿਟੇਲ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 2018 ਵਿੱਚ 2% ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਇਸ ਸਾਲ 41% ਹੋ ਗਈ ਹੈ / REUTERS/Francis Mascarenhas

ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਮ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਉਛਾਲ ਆਇਆ ਹੈ। ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਸੰਸਦ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਪ੍ਰਚੂਨ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ 'ਚ ਜੂਏਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਵਪਾਰ ਵੱਲ ਰਿਟੇਲ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਵੱਡੇ ਝੁਕਾਅ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ।

ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਲਾਨਾ ਆਰਥਿਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਚੂਨ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 'ਜੂਏਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ' ਦੁਆਰਾ ਹੈ।

ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਭਾਰੀ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਇਹ ਜੂਏਬਾਜ਼ੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਹੀ ਪ੍ਰਚੂਨ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵੱਡੀ ਸੁਧਾਰਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨੌਜਵਾਨ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ, ਬੈਂਚਮਾਰਕ ਇਕਵਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ ਵਿੱਚ 200% ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਰਿਟੇਲ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ।

ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2018 ਵਿੱਚ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਵਪਾਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਰਿਟੇਲ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 2% ਸੀ, ਜੋ ਇਸ ਸਾਲ ਵਧ ਕੇ 41% ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਮਈ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵ ਵਪਾਰ ਦਾ ਮਾਸਿਕ ਕਾਲਪਨਿਕ ਮੁੱਲ 9,504 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ($113.60 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ) ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਉੱਚ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।

ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਖੁਦਰਾ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਵੀ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਬਜਟ 'ਚ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ 'ਤੇ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਟੈਕਸ ਵਧਾਉਣ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਟਰੇਡਿੰਗ ਵੱਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਧਦੇ ਝੁਕਾਅ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੁਇਟੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਟੈਕਸ ਨਿਯਮਾਂ 'ਚ ਵੀ ਬਦਲਾਅ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਸਰਵੇਖਣ ਨੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪੂੰਜੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਵੀ ਸਾਵਧਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਐਕਸਚੇਂਜ NSE 'ਤੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪੂੰਜੀਕਰਣ 22 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ 5.29 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 3.59 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ।

ਆਰਥਿਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕੀਟ ਪੂੰਜੀਕਰਣ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਵਧ ਕੇ 124 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਵਰਗੀਆਂ ਉਭਰਦੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।