પહલગામ નજીક શંકાસ્પદ આતંકવાદી હુમલામાં માર્યા ગયેલા પ્રવાસીઓના મૃતદેહોને લઈ જતી એમ્બ્યુલન્સને ભારતીય સુરક્ષા દળોના જવાનો એસ્કોર્ટ કરે છે / REUTERS

ભારતીય સુરક્ષા દળોએ લગભગ બે દાયકામાં દેશના નાગરિકો પર થયેલા સૌથી ખરાબ હુમલામાં કાશ્મીરના એક પ્રવાસન સ્થળ પર 26 લોકોની હત્યા કરનારા શંકાસ્પદ આતંકવાદીઓ માટે બુધવારે મોટા પાયે શોધ શરૂ કરી હતી, જેમાં નવી દિલ્હીએ મજબૂત જવાબ આપવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી.

જમ્મુ અને કાશ્મીરના મનોહર, હિમાલયના સંઘીય પ્રદેશના પહલગામ વિસ્તારમાં બૈસરાન ખીણમાં મંગળવારે થયેલી ગોળીબારમાં ઓછામાં ઓછા 17 લોકો ઘાયલ પણ થયા હતા.મૃતકોમાં 25 ભારતીય અને એક નેપાળી નાગરિકનો સમાવેશ થાય છે.

2008ના મુંબઇ ગોળીબાર પછી ભારતમાં નાગરિકો પર આ સૌથી ખરાબ હુમલો હતો, અને કાશ્મીરમાં સાપેક્ષ શાંતિને તોડી નાખી હતી, જ્યાં તાજેતરના વર્ષોમાં ભારત વિરોધી બળવો ઘટ્યો હોવાથી પ્રવાસનમાં તેજી આવી છે.

આ હુમલાને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને તેમના હિંદુ રાષ્ટ્રવાદી ભારતીય જનતા પાર્ટીએ જમ્મુ અને કાશ્મીરને મળેલા અર્ધ-સ્વાયત્ત દરજ્જાને રદ કરવામાં અને લાંબા સમયથી મુશ્કેલીમાં મુકાયેલા મુસ્લિમ બહુમતી ધરાવતા પ્રદેશમાં શાંતિ અને વિકાસ લાવવા માટે એક મોટી સિદ્ધિ તરીકે રજૂ કર્યો છે.

મોદીએ સાઉદી અરેબિયાની તેમની બે દિવસની મુલાકાત ટૂંકાવી દીધી હતી અને બુધવારે સવારે નવી દિલ્હી પરત ફર્યા હતા.નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે આ મુશ્કેલ અને દુઃખદ સમયમાં અમારા લોકો સાથે રહેવા માટે અમેરિકા અને પેરુનો પ્રવાસ ટૂંકાવી દીધો છે.

મોદીએ એરપોર્ટ પર રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર, વિદેશ મંત્રી અને અન્ય વરિષ્ઠ અધિકારીઓ સાથે બેઠક કરી હતી અને 1230 જીએમટી માટે વિશેષ સુરક્ષા કેબિનેટની બેઠક બોલાવવામાં આવી હતી, એમ સંરક્ષણ મંત્રાલયના અધિકારીએ જણાવ્યું હતું.

ભારતના સંરક્ષણ પ્રધાન રાજનાથ સિંહે બેઠક પહેલા કહ્યું, "અમે માત્ર તે લોકો સુધી જ નહીં પહોંચીશું જેમણે આ ઘટનાને અંજામ આપ્યો છે, પરંતુ જેઓ પડદા પાછળ બેસીને ભારતની ધરતી પર આવી કૃત્યો કરવાનું કાવતરું ઘડી રહ્યા છે.

ભારતીય વાયુસેનાના ભૂતપૂર્વ વડા માટે એક સ્મારક વ્યાખ્યાનમાં તેમણે કહ્યું, "ટૂંક સમયમાં જોરદાર અને સ્પષ્ટ પ્રતિસાદ મળશે.

ભારતે ભૂતકાળમાં પાકિસ્તાન સ્થિત ઇસ્લામિક આતંકવાદી જૂથો પર મુંબઈ સહિત ભારતમાં હુમલાઓ માટે આરોપ મૂક્યો છે, જે કહે છે કે ઈસ્લામાબાદની સંસ્થા દ્વારા પ્રશિક્ષિત અને સમર્થિત છે.

પાકિસ્તાન આ આરોપોને નકારી કાઢે છે અને કહે છે કે તે કાશ્મીરમાં ઉગ્રવાદને માત્ર નૈતિક, રાજકીય અને રાજદ્વારી સમર્થન આપે છે.

હુમલાખોરો માટે શિકાર

બે સુરક્ષા સૂત્રોએ રોઇટર્સને જણાવ્યું હતું કે, હુમલા પછી તરત જ સુરક્ષા દળો પહલગામ વિસ્તારમાં દોડી ગયા હતા અને ત્યાંના જંગલોમાં તપાસ શરૂ કરી હતી.ભૂતકાળમાં આતંકવાદીઓ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ ધરાવતા હોવાની શંકા ધરાવતા લગભગ 100 લોકોને પોલીસ સ્ટેશનોમાં બોલાવવામાં આવ્યા હતા અને પૂછપરછ કરવામાં આવી હતી, એમ તેમણે ઉમેર્યું હતું.

પોલીસે ચાર શંકાસ્પદ હુમલાખોરોમાંથી ત્રણના સ્કેચ પણ બહાર પાડ્યા હતા, જેમણે પરંપરાગત લાંબા શર્ટ અને છૂટક ટ્રાઉઝર પહેર્યા હતા અને તેમાંથી એકએ બોડીકેમ પહેર્યું હતું, એમ એક સુરક્ષા સૂત્રએ જણાવ્યું હતું.જ્યારે હુમલો થયો ત્યારે ખીણમાં લગભગ 1,000 પ્રવાસીઓ અને લગભગ 300 સ્થાનિક સેવા પ્રદાતાઓ અને કામદારો હતા, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

ઓછા જાણીતા આતંકવાદી જૂથ, "કાશ્મીર રેઝિસ્ટન્સ" એ સોશિયલ મીડિયા સંદેશમાં હુમલાની જવાબદારી સ્વીકારી હતી.તેણે આ વિસ્તારમાં 85,000 થી વધુ "બહારના લોકો" સ્થાયી થયા હોવાનો અસંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો, જેનાથી "વસ્તી વિષયક પરિવર્તન" થયું હતું.

બુધવારે એક નવા નિવેદનમાં, જૂથે કહ્યું કે "લક્ષિત વ્યક્તિઓ સામાન્ય પ્રવાસીઓ ન હતા; તેના બદલે, તેઓ ભારતીય સુરક્ષા એજન્સીઓ સાથે જોડાયેલા અને જોડાયેલા હતા" અને કહ્યું કે તે તેની પ્રવૃત્તિઓ વધારશે.

"તે એક સામાન્ય પ્રવાસી જૂથ ન હતું, પરંતુ સંશોધનનું કામ સોંપવામાં આવેલી એક ગુપ્ત એજન્સી હતી", એમ તેણે જણાવ્યું હતું અને ઉમેર્યું હતું કે આ હુમલો "માત્ર દિલ્હી માટે જ નહીં પરંતુ દિલ્હીની શંકાસ્પદ વ્યૂહરચનાઓનું સમર્થન કરનારાઓ માટે પણ ચેતવણી તરીકે કામ કરવો જોઈએ".

ભારત સરકારે જૂથના દાવાઓ પર કોઈ ટિપ્પણી કરી નથી.

ભારતીય સુરક્ષા એજન્સીઓનું કહેવું છે કે કાશ્મીર રેઝિસ્ટન્સ, જેને ધ રેઝિસ્ટન્સ ફ્રન્ટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે લશ્કર-એ-તૈયબા અને હિઝબુલ મુજાહિદ્દીન જેવા પાકિસ્તાન સ્થિત આતંકવાદી સંગઠનો માટે એક મોરચો છે.

પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા શફકત અલી ખાને એક નિવેદનમાં કહ્યું, "અમે પ્રવાસીઓના મોતથી ચિંતિત છીએ.અમે મૃતકોના નજીકના લોકો પ્રત્યે સંવેદના વ્યક્ત કરીએ છીએ અને ઘાયલો ઝડપથી સ્વસ્થ થાય તેવી પ્રાર્થના કરીએ છીએ.

કાશ્મીર શટડાઉન

બુધવારે, એક ડઝનથી વધુ સ્થાનિક સંગઠનોએ પ્રવાસીઓ પરના હુમલાના વિરોધમાં સંઘીય પ્રદેશમાં બંધની હાકલ કરી હતી, જેમની વધતી સંખ્યાએ સ્થાનિક અર્થતંત્રને મદદ કરી છે.

વિરોધમાં ઘણી શાળાઓએ દિવસ માટે વર્ગો પણ સ્થગિત કરી દીધા હતા.

બંધ સંપૂર્ણ હતો અને પ્રદર્શનકારીઓ અનેક સ્થળોએ "નિર્દોષોને મારવાનું બંધ કરો", "પ્રવાસીઓ અમારું જીવન છે", "આ અમારા પર હુમલો છે" જેવા નારા લગાવતા જોવા મળ્યા હતા.

જમ્મુ-કાશ્મીરના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી મહેબૂબા મુફ્તીએ એક નિવેદનમાં કહ્યું, હું દેશની જનતાને કહેવા માંગુ છું કે અમે શરમ અનુભવીએ છીએ, કાશ્મીર શરમ અનુભવે છે.સંકટના આ સમયમાં અમે તમારી સાથે ઉભા છીએ.

અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે, મુલાકાતીઓ પ્રદેશની બહાર દોડી રહ્યા હોવાથી એરલાઇન્સ પ્રદેશની ઉનાળાની રાજધાની શ્રીનગરથી વધારાની ફ્લાઇટ્સ ચલાવી રહી હતી.

સેવારત મુખ્યમંત્રી ઓમર અબ્દુલ્લાએ એક્સ પર કહ્યું, "અમારા મહેમાનોનું હિજરત જોવું હૃદયસ્પર્શી છે", તેમણે ઉમેર્યું કે શ્રીનગરને દેશના બાકીના ભાગો સાથે જોડતો મુખ્ય ધોરીમાર્ગ, જે ભારે વરસાદથી ક્ષતિગ્રસ્ત થયો હતો, તેને શ્રીનગરની બહાર વન-વે ટ્રાફિક માટે ખોલવામાં આવ્યો હતો જેથી માર્ગ દ્વારા જતા પ્રવાસીઓને મદદ મળી શકે.

જ્યારે કેટલાક સ્થાનિક પ્રવાસી સંચાલકોએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ આગામી ઉનાળાની મોસમ માટે પહેલેથી જ રદ કરી રહ્યા છે, ત્યારે ટ્રાવેલ એજન્ટ્સ ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયાના સ્થાનિક એકમે હુમલાની નિંદા કરી હતી.

સ્થાનિક એકમના અધ્યક્ષ શમીમ શાહે એક નિવેદનમાં કહ્યું, "અમે ખીણની મુસાફરીને પ્રોત્સાહિત કરવાનું ચાલુ રાખીશું અને ભય અને અશાંતિ ફેલાવવા માંગતા લોકો સામે મજબૂત રીતે ઉભા રહીશું.

1989 માં ભારત વિરોધી બળવો શરૂ થયો ત્યારથી આતંકવાદી હિંસાએ કાશ્મીરને પીડિત કર્યું છે, જેનો સંપૂર્ણ દાવો કરવામાં આવ્યો છે પરંતુ હિન્દુ બહુમતી ધરાવતા ભારત અને ઇસ્લામિક પાકિસ્તાન બંને દ્વારા શાસન કરવામાં આવ્યું છે.તાજેતરના વર્ષોમાં હિંસા ઓછી થઈ હોવા છતાં હજારો લોકો માર્યા ગયા છે.

ભારતે 2019માં કાશ્મીરનો વિશેષ દરજ્જો રદ કર્યો હતો અને રાજ્યને બે સંઘીય પ્રશાસિત પ્રદેશો-જમ્મુ અને કાશ્મીર અને લદ્દાખમાં વિભાજિત કર્યું હતું.આ પગલાથી સ્થાનિક સત્તાવાળાઓને બહારના લોકોને રહેઠાણના અધિકારો જારી કરવાની મંજૂરી મળી હતી, જેનાથી તેઓ નોકરી મેળવી શક્યા હતા અને પ્રદેશમાં જમીન ખરીદી શક્યા હતા, પરંતુ પાકિસ્તાન સાથેના સંબંધો બગડ્યા હતા.