ભારતના કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ અને કાશ્મીરના રિયાસીમાં એક ભયાનક આતંકવાદી હુમલામાં નવ હિન્દુ યાત્રાળુઓ માર્યા ગયા તેના લગભગ બે મહિના પછી, હિન્દુઓ ફરી એકવાર ઢાકા અને બાંગ્લાદેશના અન્ય ભાગોમાં હિંસક ઇસ્લામિક વિચારકો સામે ઝઝૂમી રહ્યા છે. 

રિયાસીના કિસ્સામાં, કુખ્યાત લશ્કર-એ-તૈયબા (એલઈટી) ની શાખા ધ રેઝિસ્ટન્સ ફ્રન્ટ (ટીઆરએફ) એ હુમલાની જવાબદારી સ્વીકારી હતી. અલબત્ત, લશ્કર અને તેના નવા અવતાર ટીઆરએફનો જમ્મુ અને કાશ્મીર અને ભારતના અન્ય ભાગોમાં હિંદુ નાગરિકોને નિશાન બનાવવાનો ઘૃણાસ્પદ ઇતિહાસ છે. 

લગભગ 1600 માઈલ દૂર ઢાકામાં, જેઓ લશ્કર/ટી. આર. એફ. ની ઇસ્લામિક રાજ્ય બનાવવાની વૈચારિક અને ધાર્મિક-રાજકીય દ્રષ્ટિને શેર કરે છે તેઓ સમાન રીતે હિન્દુ વિરોધી હિંસામાં રોકાયેલા છે. 

જો કે બાંગ્લાદેશમાં હાલની અરાજકતા અને હિંસા સ્પષ્ટપણે સરકારી ક્વોટા નીતિ સામે વિદ્યાર્થીઓના વિરોધ અને શેખ હસીનાની અવામી લીગ સરકાર સાથેના મોટા મુદ્દાઓને કારણે છે, તેમ છતાં દેશના સૌથી મોટા અને સૌથી શક્તિશાળી ઇસ્લામિક જૂથ જમાત-એ-ઇસ્લામી (જે. ઈ. આઈ.) ની ભૂમિકાને ઓછી આંકી શકાતી નથી. મોટા પાયે રમખાણો, અનિયંત્રિત હિંસા અને લૂંટફાટ અને હિન્દુ ઘરો, મંદિરો અને વ્યવસાયો પર લક્ષિત હુમલાઓના દ્રશ્યોએ આંતરરાષ્ટ્રીય ધ્યાન ખેંચ્યું છે. અન્યથા દાવો કરવા છતાં અને જાહેરમાં પણ હિંસાની નિંદા કરવા છતાં, જમીન પરના કેટલાક માનવાધિકાર જૂથોએ પુષ્ટિ કરી છે કે જે. ઈ. આઈ., તેની વિદ્યાર્થી પાંખ ઇસ્લામી છાત્ર શિબિર (આઇ. સી. એસ.) અને બી. એન. પી. ના કાર્યકરો મુખ્યત્વે હિંદુ વિરોધી હિંસા માટે જવાબદાર છે.

પરંતુ હિંસાના આ વર્તમાન યુદ્ધમાં જમાતની સંડોવણી કોઈ નવી ઘટના નથી. તે દેશની સ્થાપનાથી શરૂ થાય છે જ્યારે જમાતએ દેશની 1971ની આઝાદીની લડાઈ દરમિયાન દેશની હિંદુ વસ્તી સામે નરસંહાર કરવા માટે પશ્ચિમ પાકિસ્તાનની સેના સાથે જોડાણ કર્યું હતું.

જમાત-એ-ઇસ્લામી જમાત-એ-ઇસ્લામી (જે. ઈ. આઈ.) ના હિંસાના ઇતિહાસને ભૂંસી નાખવો એ બાંગ્લાદેશ જમાત સંગઠનની એક શાખા છે, જેની સ્થાપના 1941માં મૌલાના અબુલ આલા મૌદુદી દ્વારા અવિભાજિત ભારતમાં કરવામાં આવી હતી. જમાતને ઇસ્લામની દેવબંદી શાળાથી પ્રેરણા મળી હતી, જે આ પ્રદેશના ઘણા દેશોમાં ધાર્મિક ઉગ્રવાદને પ્રોત્સાહન આપવા માટે જાણીતી છે અને મુસ્લિમ ભાઈચારા સાથે જોડાયેલી છે. 

જે. ઈ. આઈ. અને આઇ. સી. એસ. નો કટ્ટરવાદ અને હિંસાનો લાંબો ઇતિહાસ છે. બંને બાંગ્લાદેશમાં તાલિબાન-શૈલીનું શાસન બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. જેઈએ અનેક આતંકવાદી જૂથો માટે વૈચારિક કેન્દ્ર અને ભરતીના આધાર તરીકે સેવા આપી છે. આમાં વિદેશ વિભાગ દ્વારા નિયુક્ત વિદેશી આતંકવાદી સંગઠન હરકત-ઉલ-જેહાદ-અલ-ઇસ્લામી બાંગ્લાદેશ (હુજી-બી) અને જમાતુલ મુજાહિદ્દીન બાંગ્લાદેશ (જેએમબી) નો સમાવેશ થાય છે 

રાજકીય ફરિયાદોની આડમાં, તેઓએ તેમના ધાર્મિક-રાજકીય લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે સતત હિંસક યુક્તિઓનો ઉપયોગ કર્યો છે. આમાં બોમ્બ ધડાકા, રાજકીય હત્યાઓ અને લક્ષિત હત્યાઓ, સુરક્ષા કર્મચારીઓ પર હુમલા અને લઘુમતીઓ અને નાસ્તિકો સામે મોટા પાયે હિંસાનો સમાવેશ થાય છે.

2001માં જ્યારે તેમણે બાંગ્લાદેશ નેશનલિસ્ટ પાર્ટી (બીએનપી) સાથે ગઠબંધન સરકાર બનાવી ત્યારે હિંદુઓ સામે મોટા પાયે હિંસા થઈ હતી. આ પછી, જે. ઈ. આઈ.-આઈ. સી. એસ. ના કાર્યકર્તાઓએ ફરી એકવાર લઘુમતીઓ પર હુમલાઓ વધુ તીવ્ર બનાવ્યા. ઉદાહરણ તરીકે, બાંગ્લાદેશ હિન્દુ બૌદ્ધ ખ્રિસ્તી એકતા પરિષદ અનુસાર, નવેમ્બર 2013થી અત્યાર સુધીમાં 495 હિન્દુ ઘરોને નુકસાન પહોંચાડવામાં આવ્યું છે, 585 દુકાનો પર હુમલો કરવામાં આવ્યો છે અથવા લૂંટ ચલાવવામાં આવી છે અને 169 મંદિરોમાં તોડફોડ કરવામાં આવી છે. કુલ મળીને, 2013 અને 2021 વચ્ચે હિંદુ વિરોધી હિંસાની ઓછામાં ઓછી 3,600 ઘટનાઓ બની હતી. આ અંદાજ બાંગ્લાદેશી માનવાધિકાર જૂથ આઇન ઓ સલીશ કેન્દ્ર (એએસકે) નો છે. 2021 માં હિન્દુ તહેવાર દુર્ગા પૂજા પછી ફરી એકવાર હિન્દુ ઘરો, મંદિરો અને વ્યવસાયો પર હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો જ્યારે સોશિયલ મીડિયા પર ઈશનિંદાના ખોટા આક્ષેપો ફેલાયા હતા. અને જે રીતે બાંગ્લાદેશમાં ભૂતકાળની હિંદુ વિરોધી હિંસાને જટિલ રાજકીય ગતિશીલતાના ભાગરૂપે ઓછી આંકવામાં આવી છે અથવા સમજાવવામાં આવી છે. એટલે કે હિંદુઓ બિનસાંપ્રદાયિક અવામી લીગના સમર્થક હોવાથી તેમના પર હુમલો કરવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે, આજે કેટલાક વિવેચકો દ્વારા હિંસાને ન્યાયી ઠેરવવામાં આવી રહી છે.

જમાત-એ-ઇસ્લામી અને ઢાકા-રિયાસી વચ્ચેનું જોડાણ એ સંયોગ નથી કે જમાત-એ-ઇસ્લામીનો જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં પણ ખૂબ જ સક્રિય અધ્યાય છે અને તે ત્યાં કાર્યરત આતંકવાદી જૂથોને લોજિસ્ટિકલ અને વૈચારિક સમર્થન પૂરું પાડે છે. લશ્કર બાંગ્લાદેશમાં અન્ય કટ્ટરપંથી જૂથો સાથે વ્યાપક નેટવર્ક ધરાવે છે.

જો કે રિયાસી આતંકવાદી હુમલા અને બાંગ્લાદેશમાં લક્ષિત હિંદુ વિરોધી હિંસા વચ્ચે કોઈ સીધો સંબંધ નથી, પરંતુ જે બાબત તેમને એક સાથે જોડે છે તે છે સહિયારા વૈચારિક મૂળ અને તેમાં સામેલ બિન-રાજ્ય અભિનેતાઓના સામાન્ય ધાર્મિક-રાજકીય લક્ષ્યો.

જો પશ્ચિમી વિશ્લેષકો અને નીતિ ઘડવૈયાઓ અંતર્ગત વૈચારિક પ્રેરણાઓને જોયા વિના આ ઘટનાઓના રાજકીય પાસાઓ પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે, તો ઉપખંડમાં અરાજકતા, હિંસા અને આતંક માત્ર ચાલુ જ નહીં પરંતુ ઝડપથી વધશે. ખાસ કરીને બાંગ્લાદેશની અનિશ્ચિત પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને આ ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય છે. પ્રશ્ન એ પણ છે કે શું ઇસ્લામિક ઉગ્રવાદીઓ સત્તા પર કબજો કરવાનો પ્રયાસ કરશે અને/અથવા શું બાંગ્લાદેશ ફરી એકવાર આંતરરાષ્ટ્રીય ઇસ્લામિક આતંકવાદી જૂથો માટે આશ્રયસ્થાન બનશે. એવું ભારતીય સુરક્ષા વિશ્લેષક સુસાન સરીન કહે છે.

આગળ શું થશે તે માત્ર સમય જ જણાવશે, પરંતુ એક બાબત સ્પષ્ટ છેઃ પશ્ચિમી નીતિ ઘડવૈયાઓ હવે આ અસ્તિત્વના જોખમ સામે આંખ આડા કાન કરી શકતા નથી. 

(લેખક હિન્દુ અમેરિકન ફાઉન્ડેશનમાં નીતિ અને કાર્યક્રમો માટે મેનેજિંગ ડિરેક્ટર અને સહ-કાનૂની સલાહકાર છે. આ લેખમાં વ્યક્ત કરવામાં આવેલા મંતવ્યો લેખકના પોતાના છે અને તે New India Abroadની સત્તાવાર નીતિ અથવા સ્થિતિને પ્રતિબિંબિત કરતા નથી)