MIT ખાતે ભારતીય મૂળના સંશોધક પવન સિંહા / MIT

મેસેચ્યુસેટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી (એમઆઇટી) ખાતે ભારતીય મૂળના સંશોધક પવન સિંહા અને તેમની ટીમે ખુલાસો કર્યો છે કે કેવી રીતે માનવ મગજ કાળા અને સફેદ ચિત્રોમાં વસ્તુઓને અસરકારક રીતે ઓળખી શકે છે, રંગની પ્રક્રિયા માટે તેની અદ્યતન મશીનરી હોવા છતાં.

સાયન્સમાં પ્રકાશિત થયેલ સંશોધન સૂચવે છે કે રંગની દ્રષ્ટિમાં પ્રારંભિક વિકાસલક્ષી મર્યાદાઓ આ ક્ષમતામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. મગજ વસ્તુઓને ઓળખવાનું કેવી રીતે શીખે છે તે શોધવા માટે તે પ્રાયોગિક માહિતી અને કોમ્પ્યુટેશનલ મોડેલિંગને જોડે છે.

સંશોધકોએ શોધ્યું કે જીવનની શરૂઆતમાં, જ્યારે નવજાત શિશુઓ પાસે રંગની મર્યાદિત માહિતી હોય છે, ત્યારે મગજને રંગને બદલે તેજસ્વીતા અથવા પદાર્થો દ્વારા ઉત્સર્જિત પ્રકાશની તીવ્રતા પર આધાર રાખવાની ફરજ પડે છે. આ વિકાસલક્ષી તબક્કો, જે અવિકસિત રેટિનલ શંકુ કોષોને કારણે નબળી દ્રશ્ય ઉગ્રતા અને રંગ દ્રષ્ટિ દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે, તે મગજને તેમના પ્રકાશના આધારે પદાર્થોને ઓળખવાનું શીખવામાં મદદ કરે છે.

આ અભ્યાસમાં બાળકોને રંગ અને કાળા અને સફેદ બંને પ્રકારની છબીઓ રજૂ કરવામાં આવી હતી. સામાન્ય દ્રષ્ટિ ધરાવતા બાળકોએ ગ્રેસ્કેલમાં વસ્તુઓને ઓળખવામાં કોઈ મુશ્કેલી દર્શાવી ન હતી, જ્યારે મોતિયા દૂર કરનારા બાળકોએ કાળા અને સફેદ છબીઓ સાથે કામગીરીમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો દર્શાવ્યો હતો. આ સૂચવે છે કે મર્યાદિત રંગની માહિતીનો પ્રારંભિક સંપર્ક રંગમાં ફેરફારો માટે સ્થિતિસ્થાપકતા વિકસાવવામાં મદદ કરે છે, જે પદાર્થની ઓળખમાં મદદ કરે છે.

એમઆઇટી ખાતે મગજ અને જ્ઞાનાત્મક વિજ્ઞાનના પ્રોફેસર સિન્હાએ જણાવ્યું હતું કે, "આ તારણો મગજની વસ્તુઓને ઓળખવાની ક્ષમતાને આકાર આપવામાં પ્રારંભિક સમજશક્તિ મર્યાદાઓના મહત્વને પ્રકાશિત કરે છે, જે માત્ર રંગ દ્રષ્ટિથી આગળ વધીને અન્ય સંવેદનાત્મક પ્રણાલીઓ સુધી પહોંચે છે.

તારણો એ પણ સૂચવે છે કે પ્રારંભિક સંવેદનાત્મક ઇનપુટ મર્યાદાઓ દ્રષ્ટિ અને શ્રાવ્ય પ્રણાલીના અન્ય પાસાઓને લાભ કરી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, સિન્હાની પ્રયોગશાળાએ અગાઉ દર્શાવ્યું છે કે ઓછી આવર્તનવાળા અવાજોના વહેલા સંપર્કમાં આવવાથી લાંબા ગાળાના ધ્વનિ વિશ્લેષણની જરૂર હોય તેવા શ્રાવ્ય કાર્યોમાં વધારો થઈ શકે છે, જેમ કે લાગણીઓને ઓળખવી.

તાજેતરના અભ્યાસનું મહત્વ દ્રશ્ય દ્રષ્ટિ અને મગજના વિકાસની સમજણને આગળ વધારવામાં રહેલું છે. તેને નેશનલ આઈ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ધ નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ હેલ્થ (એન. આઈ. એચ.) અને ઇન્ટેલિજન્સ એડવાન્સ્ડ રિસર્ચ પ્રોજેક્ટ્સ એક્ટિવિટી દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું.