LVM-3નો ઉપયોગ ચંદ્રયાન-4ના મોડ્યુલને વહન કરવા માટે કરવામાં આવશે. / Image – ISRO

ચંદ્રયાન-3 મિશન દ્વારા ચંદ્રની સપાટીને સફળતાપૂર્વક સ્પર્શીને ઈતિહાસ રચનાર ભારત હવે નવા મિશનની તૈયારીમાં વ્યસ્ત છે. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ બે તબક્કામાં ચંદ્રયાન-4 મિશનની યોજના બનાવી છે. આ મિશન હેઠળ, અવકાશયાન માત્ર ચંદ્રની સપાટી પર જ ઉતરશે નહીં પરંતુ ત્યાંના ખડકો અને માટીને પણ એકત્ર કરશે અને પૃથ્વી પર પરત આવશે.

ચંદ્રયાન-3 મિશનમાં ત્રણ મુખ્ય ભાગ હતા - લેન્ડર, રોવર અને પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ. હવે ચંદ્રયાન-4 મિશનમાં વધુ બે મિશન ઉમેરવામાં આવી રહ્યા છે. એક હેઠળ, ચંદ્રની સપાટી પરથી નમૂનાઓ એકત્રિત કરવામાં આવશે અને બીજા દ્વારા તેમને પૃથ્વી પર પાછા લાવવામાં આવશે.

નેશનલ સ્પેસ સાયન્સ સેમિનારમાં ISROના વડા એસ સોમનાથે ચંદ્રયાન-4ના ઘટકો પર પ્રેઝન્ટેશન આપ્યું હતું. આ દરમિયાન તેમણે પાંચ અવકાશયાન મોડ્યુલ વિશે જણાવ્યું. આ પાંચ મોડ્યુલમાં પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ, ડીસેન્ડર મોડ્યુલ, એસેન્ડર મોડ્યુલ, ટ્રાન્સફર મોડ્યુલ અને રી-એન્ટ્રી મોડ્યુલનો સમાવેશ થશે.

ચંદ્રયાન-4ના પાંચ મોડ્યુલ નીચે મુજબ હશેઃ

પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ: ચંદ્રયાન-3ની જેમ, ચંદ્રયાન-4નું પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ અવકાશયાનને ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે.

ડીસેન્ડર મોડ્યુલઃ આ મોડ્યુલ ચંદ્રયાન-3ના વિક્રમ લેન્ડરની જેમ ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરશે.

એસેન્ડર મોડ્યુલ: આ મોડ્યુલ લેન્ડરમાંથી બહાર નીકળશે અને ચંદ્રની સપાટી પરથી નમૂનાઓ એકત્રિત કરશે અને પૃથ્વી પર પરત ફરશે.

ટ્રાન્સફર મોડ્યુલ: તેનું કાર્ય ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાંથી ચડતા મોડ્યુલને પકડવાનું અને દૂર કરવાનું રહેશે. તે ખડક અને માટીના નમૂનાઓ લાવશે.

રી-એન્ટ્રી મોડ્યુલ: આ કેપ્સ્યુલ ચંદ્રની સપાટી પરથી મહત્વપૂર્ણ સામગ્રી લઈને પૃથ્વી પર નીચે ઉતરશે.

અહીં નોંધનીય બાબત એ છે કે ચંદ્રયાન-4 મિશનના પાંચેય ઘટકો એક સાથે લોન્ચ કરવામાં આવશે નહીં. ઈસરોના વડાએ જણાવ્યું હતું કે પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ, ડીસેન્ટ મોડ્યુલ અને એસેન્ટ મોડ્યુલ LVM-3 થી લોન્ચ કરવામાં આવશે, જે ભારતના સૌથી ભારે લોન્ચ વ્હીકલ છે. તેને ચંદ્રયાન-3 મિશનની જેમ વર્ષ 2023માં લોન્ચ કરવાની યોજના છે.

આ પછી, પીએસએલવી રોકેટ દ્વારા ટ્રાન્સફર મોડ્યુલ અને રી-એન્ટ્રી મોડ્યુલ મોકલવામાં આવશે. જો કે, ઈસરોએ હજુ સુધી જાહેર કર્યું નથી કે કયું પ્રક્ષેપણ પહેલા કરવામાં આવશે. તે એ અર્થમાં વિશેષ હશે કે એક જ ઉદ્દેશ્યને પૂર્ણ કરવા માટે બે લોન્ચ વાહનોનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. આ પ્રથમ વખત કરવામાં આવશે.

ચંદ્રયાન-4નો ઉદ્દેશ્ય ચંદ્રયાન-3 મિશનની સિદ્ધિઓ પર નિર્માણ કરતી વખતે વધુ પડકારજનક લક્ષ્યો હાંસલ કરવાનો છે. જો ચંદ્રયાન-4 તેના મિશનમાં સફળ થાય છે, તો ભારત ચંદ્રની સપાટી પરથી નમૂનાઓ પરત કરનાર વિશ્વનો ચોથો દેશ બની જશે.