શ્રુતિ ચૌધરી / Courtesy photo

યુનિવર્સિટી ઓફ મિયામીની ભારતીય મૂળની ડોક્ટરલ વિદ્યાર્થીની શ્રુતિ ચૌધરીએ એક નેનો ખાતર વિકસાવ્યું છે, જે પાક દ્વારા વધુ કાર્યક્ષમ રીતે શોષાય છે. યુનિવર્સિટીના કોલેજ ઓફ એન્જિનિયરિંગમાં એરોસોલ વિજ્ઞાનના સંશોધક શ્રુતિ ચૌધરીએ તેમના સ્ટાર્ટઅપ, સ્માર્ટ એરોસોલ ટેક્નોલોજીસ (SmArT) દ્વારા ઝીંક આધારિત નેનો ખાતર વિકસાવ્યું છે, જે ખેડૂતોને ઓછા સંસાધનો સાથે વધુ ઉત્પાદન મેળવવામાં મદદ કરે છે.

તેમણે રચેલા નેનો કણો એટલા નાના છે કે તે પાકના પાંદડાઓ દ્વારા શોષાઈ શકે છે. પરંપરાગત ખાતરો—જે ઘણીવાર વહી જાય છે અને પાણીની વ્યવસ્થાને પ્રદૂષિત કરે છે—થી વિપરીત, આ નેનો ખાતર શોષણને મહત્તમ કરવા અને કચરો ઘટાડવા માટે રચાયેલ છે.

ચૌધરીએ આ ટેકનિક વિશે જણાવ્યું, “અમે તેને નેનો ખાતર કહીએ છીએ, અને તે છોડના ખોરાકની આગામી પેઢી છે, પરંતુ તેમાં પરંપરાગત ખાતરોની ખામીઓ નથી.”

તેમના માર્ગદર્શક, યુએમ એન્જિનિયરિંગ ડીન પ્રતિમ બિસ્વાસ દ્વારા હાથ ધરાયેલા અગાઉના ક્ષેત્ર અભ્યાસોએ ઝીંક નેનો કણો મુંગ, મકાઈ અને સોયાબીન જેવા પાકોના વિકાસમાં સુધારો કરવામાં અસરકારક હોવાનું દર્શાવ્યું હતું. બિસ્વાસે જણાવ્યું, “ખેડૂતોએ પરંપરાગત ખાતરની તુલનામાં તાત્કાલિક પરિણામો જોયા.”

નેનો ખાતરે પાકના પોષણમાં સુધારો કરવાની સંભાવના પણ દર્શાવી. એક અભ્યાસમાં, ઝીંક ઓક્સાઈડ નેનો કણોથી ઉપચારિત ટામેટાંમાં લાયકોપીન, એક શક્તિશાળી એન્ટીઓક્સિડન્ટ, 113 ટકાનો વધારો નોંધાયો.

ચૌધરીએ eMerge Americas Startup Showcase દ્વારા $125,000નું ભંડોળ અને યુનિવર્સિટી સ્ટાર્ટઅપ એક્સિલરેટર તરફથી $100,000ની ગ્રાન્ટ મેળવી છે અને ફ્લોરિડામાં પાક પર આ ઉત્પાદનનું પરીક્ષણ શરૂ કરવાની યોજના બનાવી છે.

તેમની ખેતી પ્રત્યેની રુચિ તેમના દાદાના રાજસ્થાનના દુષ્કાળગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં ખેતીના અનુભવોમાંથી ઉદ્ભવે છે, જેણે ટકાઉ ખેતીના ઉકેલોની તાતી જરૂરિયાત વિશે તેમની સમજણને આકાર આપ્યો. તેમણે કહ્યું, “નેનો ખાતરો રાજસ્થાન જેવા વિસ્તારોમાં મર્યાદિત અને કિંમતી પાણીના પુરવઠાને સુરક્ષિત રાખવામાં મદદ કરી શકે છે.”

ખેતી ઉપરાંત, એરોસોલ વૈજ્ઞાનિક ચૌધરીએ COVID-19ના હવા દ્વારા થતા સંક્રમણ પર સંશોધનમાં યોગદાન આપ્યું અને હવામાં રહેલા કણોની માત્રા તેમજ રચનાને ઓળખી શકે તેવા અદ્યતન સેન્સર્સ વિકસાવવા પર કામ કર્યું.

ચૌધરીએ પુણેની આર્મી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેક્નોલોજીમાંથી ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ટેલિકોમ્યુનિકેશન એન્જિનિયરિંગમાં સ્નાતકની ડિગ્રી મેળવી. ત્યારબાદ તેમણે વોશિંગ્ટન યુનિવર્સિટી ઇન સેન્ટ લૂઇસમાંથી ઊર્જા, પર્યાવરણ અને રાસાયણિક એન્જિનિયરિંગમાં માસ્ટર ડિગ્રી પૂર્ણ કરી અને હવે યુનિવર્સિટી ઓફ મિયામીમાં ડોક્ટરલ અભ્યાસ કરી રહ્યા છે.