ભારતીય મૂળના વૈજ્ઞાનિક ડૉ. સુનીલ પારિખ / Yale School of Public Health

ભારતીય મૂળના રોગચાળાના નિષ્ણાત ડૉ. સુનીલ પારિખ અને તેમની ટીમ દ્વારા વિકસિત મેલેરિયા માટે નવી બિન-આક્રમક પરીક્ષણ, ખાસ કરીને ઓછી આવક ધરાવતા દેશોમાં મેલેરિયાની તપાસની રીતમાં નોંધપાત્ર સુધારો કરી શકે છે.

નેચર કોમ્યુનિકેશન્સમાં પ્રકાશિત થયેલા સંશોધનમાં સાયટોફોન નામનું એક ઉપકરણ રજૂ કરવામાં આવ્યું છે, જે લોહી કાઢ્યા વિના મેલેરિયાને શોધી કાઢે છે.

મેલેરિયાની તપાસ માટેની વર્તમાન પદ્ધતિઓ આક્રમક રક્ત પરીક્ષણો પર આધાર રાખે છે, જેમાં વિશિષ્ટ ઉપકરણોની જરૂર પડે છે અને તે ઘણીવાર દૂરના અથવા સંસાધન-મર્યાદિત વિસ્તારોમાં અવ્યવહારુ હોય છે. જોકે, સાયટોફોન લોહીના પ્રવાહમાં ફરતા મેલેરિયા-ચેપગ્રસ્ત કોષોને શોધવા માટે લેસર અને અલ્ટ્રાસાઉન્ડ તકનીકનો ઉપયોગ કરે છે.

કૅમરૂનમાં હાથ ધરવામાં આવેલી અજમાયશમાં, ઉપકરણએ 90 ટકા સંવેદનશીલતા અને 69 ટકા વિશિષ્ટતા દર્શાવી હતી, જે હાલની નિદાન પદ્ધતિઓ કરતાં સારું અથવા વધુ સારું પ્રદર્શન કરે છે.

રિસર્ચ ટીમ, જેમાં યુનિવર્સિટી ઓફ અરકાનસાસ અને કેમરૂનના વૈજ્ઞાનિકો સામેલ છે, તેમણે આ ઉપકરણને સૌથી સામાન્ય મેલેરિયા પરોપજીવી, પ્લાઝમોડિયમ ફાલ્સીપેરમ તેમજ ઓછી સામાન્ય પ્રજાતિઓ શોધવામાં અસરકારક હોવાનું શોધી કાઢ્યું હતું.

ડૉ. પરીખે કહ્યું, "અમે સાયટોફોનને મેલેરિયાની બહુવિધ પ્રજાતિઓ શોધતા જોવા માટે ઉત્સાહિત હતા, જે એવા પ્રદેશો માટે મહત્વપૂર્ણ અસરો હોઈ શકે છે જ્યાં ઓછા સામાન્ય તાણ ઉભરી રહ્યા છે".

તેમના જણાવ્યા અનુસાર, પ્લાઝમોડિયમ ફાલ્સીપેરમ અને દુર્લભ મેલેરિયા પરોપજીવીઓ સહિત પ્રજાતિઓની વ્યાપક શ્રેણીને શોધવાની ક્ષમતા, ઓછા પ્રચલિત તાણના વધતા જતા કેસોનો સામનો કરી રહેલા દેશોમાં ખાસ કરીને નિર્ણાયક બની શકે છે.

અભ્યાસના મુખ્ય લેખકોમાંના એક ડૉ. જિલિયન એન. આર્મસ્ટ્રોંગે કહ્યું, "સાયટોફોનનું નિદાન પ્રદર્શન વર્તમાન રક્ત-આધારિત પરીક્ષણો સાથે તુલનાત્મક હતું. શરૂઆતમાં કેન્સરના કોષોને શોધવા માટે વિકસાવવામાં આવેલા આ ઉપકરણને મેલેરિયાની તપાસ માટે અનુકૂળ બનાવવામાં આવ્યું છે અને સંશોધકો આ ઉપકરણને વધુ સંવેદનશીલ અને પોર્ટેબલ બનાવવા પર કામ કરી રહ્યા છે.

દર વર્ષે 600,000 થી વધુ મૃત્યુ સાથે મેલેરિયા એ વૈશ્વિક આરોગ્યની મુખ્ય સમસ્યા બની રહી છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાએ 2030 સુધીમાં મેલેરિયાના કેસોને 90 ટકા ઘટાડવાનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે, અને સાયટોફોન ઝડપી, સુરક્ષિત અને વધુ સુલભ નિદાન સાધન પ્રદાન કરીને તે લક્ષ્યને પૂર્ણ કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી શકે છે.

20 વર્ષથી વધુ સમયથી આફ્રિકામાં મેલેરિયા સંશોધન કરી રહેલા પારિખ, બુર્કિના ફાસોમાં નવા સ્થાપિત ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર ઓફ એક્સેલન્સ ઇન મેલેરિયા રિસર્ચ (ICEMR) ના સહ-મુખ્ય તપાસકર્તા પણ છે.