ભારતીય મૂળના સંશોધકો સચિન હાંડા અને આશિષ દુસુંગે / Courtesy Photo

યુનિવર્સિટી ઓફ મિઝોરી ખાતે ભારતીય મૂળના સંશોધકોએ એક નવું રાસાયણિક સાધન વિકસાવ્યું છે જેનો ઉદ્દેશ ફાર્માસ્યુટિકલ ઉત્પાદનની કાર્યક્ષમતા વધારવાનો અને પ્રિસ્ક્રિપ્શન દવાઓની કિંમત ઘટાડવાનો છે. 

એશફોસ, સામગ્રી એ સહયોગી પ્રોફેસર સચિન હાંડા અને સ્નાતક સંશોધક આશિષ દુસુંગે દ્વારા વિકસિત લિગાન્ડ છે, જે કાર્બન-નાઇટ્રોજન બોન્ડ્સની રચનામાં સુધારો કરે છે, જે તમામ આધુનિક દવાઓના અડધાથી વધુ અભિન્ન અંગ છે. હાલના લિગાન્ડ્સથી વિપરીત, એશફોસ સસ્તી, સહેલાઈથી ઉપલબ્ધ સામગ્રીમાંથી બનાવવામાં આવે છે અને શ્રેષ્ઠ કાર્યક્ષમતા દર્શાવે છે. 

એશફોસ રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓમાં ધાતુના આયનોને સ્થિર કરીને કાર્બન-નાઇટ્રોજન બંધની રચનાને સરળ બનાવે છે, ખાસ કરીને બુકવાલ્ડ-હાર્ટવિગ એમિનેશન્સમાં. લિગાન્ડ ધાતુના અણુ સાથે જોડાય છે, તેને ઉત્પ્રેરકમાં રૂપાંતરિત કરે છે જે અસરકારક રીતે કાર્બન અને નાઇટ્રોજન ધરાવતા અણુઓને એકસાથે લાવે છે. 

"તે ધાતુને શું કરવું તે નિર્દેશિત કરીને 'બોસ' તરીકે કામ કરે છે, પ્રક્રિયા દરમિયાન ધાતુ સક્રિય અને પસંદગીયુક્ત રહે તે સુનિશ્ચિત કરે છે", હાંડાએ સમજાવ્યું. એશફોસમાં ગરમીના સંપર્કમાં આવે ત્યારે ધાતુના ઉત્પ્રેરક સાથે ફરીથી જોડાવાની અનન્ય ક્ષમતા પણ હોય છે, જે સતત ઉત્પ્રેરક પ્રવૃત્તિને સુનિશ્ચિત કરે છે. 

"એશફોસને અન્ય પ્રવર્તમાન લિગાન્ડ્સથી વિશેષ બનાવે છે તે એ છે કે તે સસ્તી અને શોધવામાં સરળ સામગ્રીમાંથી બનાવવામાં આવે છે, અને તે પ્રવૃત્તિ અને કાર્યક્ષમતાની દ્રષ્ટિએ ઘણું સારું છે", હાંડાએ કહ્યું, જેમને 2023 માં યુનિવર્સિટીની મિઝોઉ ફોરવર્ડ પહેલ હેઠળ રાખવામાં આવ્યા હતા. 

સંશોધન ટીમે ટકાઉપણું ધ્યાનમાં રાખીને સાધન વિકસાવવા માટે બાયોહેવન ફાર્માસ્યુટિકલ્સ સાથે સહયોગ કર્યો. "તે પર્યાવરણને અનુકૂળ છે કારણ કે તે ઓછા કચરામાંથી બનાવવામાં આવે છે અને નવીનીકરણીય સ્રોતોમાંથી સામગ્રીનો ઉપયોગ કરે છે", હાંડાએ ઉમેર્યું. "તે દવાનું ઉત્પાદન પણ સસ્તું બનાવશે, વધુ લોકોને તેમની જરૂરી દવાઓ પરવડી શકે તે માટે મદદ કરશે". 

મૂળ ભારતના અમૃતસરના પટ્ટીના રહેવાસી હાંડાએ દવાઓ વધુ સસ્તી બનાવવા માટે તેમની વ્યક્તિગત પ્રેરણા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે કહ્યું, "મારા બાળપણ દરમિયાન ભારતમાં લોકો આવશ્યક આરોગ્ય સંભાળ મેળવવા માટે સંઘર્ષ કરે છે તે મને રસાયણશાસ્ત્રી તરીકે મારી કુશળતાનો ઉપયોગ કરીને સમગ્ર સમાજને લાભ થાય તેવા ઉકેલો બનાવવા માટે પ્રેરિત કરે છે". 

ફાર્માસ્યુટિકલ્સ ઉપરાંત, એશફોસ સ્વચ્છ ઊર્જા અને પર્યાવરણીય ટકાઉપણુંમાં સંભવિત ઉપયોગો ધરાવે છે. સંશોધકો હાઇડ્રોજન ઉત્ક્રાંતિ માટે નેનો સામગ્રીના ઉત્પાદનમાં તેની ભૂમિકા શોધી રહ્યા છે, જે નવીનીકરણીય ઉર્જા સ્રોતોના વિકાસમાં નિર્ણાયક પગલું છે.

રસ ધરાવતું બીજું ક્ષેત્ર એશફોસનો ઉપયોગ પીએફએએસને ઘટાડવાનું છે, જે સામાન્ય રીતે 'કાયમ રસાયણો' તરીકે ઓળખાય છે. આ ટીમનું લક્ષ્ય એક ઉત્પ્રેરક વિકસાવવાનું છે જે આ સતત પ્રદૂષકોને તોડવામાં મદદ કરી શકે. 

'એશફોસ લિગાન્ડઃ ફેસીલિટેટિંગ ચેલેન્જિંગ એનિમેશન ઇન ફાઇવ-એન્ડ સિક્સ-મેમ્બર્ડ હેટેરોરીલ હેલાઈડ્સ યુઝિંગ સાયક્લિક સેકન્ડરી એન્ડ બલ્કી એમાઇન્સ "શીર્ષક ધરાવતું આ સંશોધન અમેરિકન કેમિકલ સોસાયટીના જર્નલ જેએસીએસ એયુમાં પ્રકાશિત થયું હતું. બાયોહેવન ફાર્માસ્યુટિકલ્સના સહ-લેખક ડેવિડ લેહીએ અભ્યાસમાં ફાળો આપ્યો હતો. 

આ પ્રોજેક્ટને U.S. નેશનલ સાયન્સ ફાઉન્ડેશન તરફથી ભંડોળ મળ્યું હતું અને તેણે U.S. અને યુરોપની કંપનીઓ પાસેથી વ્યાવસાયિક રસ લીધો હતો.