ભારતના પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી, રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગે રશિયાના કઝાનમાં બ્રિક્સ શિખર સંમેલન પૂર્ણ સત્ર પહેલા એક ફોટો સમારોહમાં હાજરી આપી ઠ/ REUTERS

ચીનના શી જિનપિંગ, ભારતના નરેન્દ્ર મોદી અને કેટલાક અન્ય બ્રિક્સ નેતાઓએ રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન સાથે યુક્રેનમાં યુદ્ધ અંગે ચર્ચા કરી હતી કારણ કે ક્રેમલિનના વડાએ રશિયાને અલગ પાડવાના પશ્ચિમી પ્રયાસો નિષ્ફળ ગયા છે તે દર્શાવવાના હેતુથી એક મોટી સમિટની અધ્યક્ષતા કરી હતી.

બ્રિક્સ-ચાઇના અને અન્ય મોટા ઉભરતા બજારોના વધતા આર્થિક પ્રભાવને વર્ણવવા માટે બે દાયકા પહેલા ગોલ્ડમૅન સૅશમાં વિચારવામાં આવેલો એક વિચાર-હવે તે એક જૂથ છે જે વિશ્વની વસ્તીના 45% અને વૈશ્વિક અર્થતંત્રના 35% હિસ્સો ધરાવે છે.

પરંતુ ભૂ-રાજકીય હેતુની થોડી સમજણ જાળવી રાખીને અને કોઈપણ વાસ્તવિક આર્થિક પરિણામો પ્રાપ્ત કરતી વખતે આટલું વિશાળ જૂથ કેવી રીતે આટલી ઝડપથી વિસ્તરી શકે છે તે અંગે સભ્યોમાં પણ વિભાગો અને ચિંતાઓ છે.

પુતિન, જેમના વહીવટીતંત્રે તેમની સામેના યુદ્ધ અપરાધના આરોપોને રાજકીય ગણાવીને નકારી કાઢ્યા છે, તેમણે બુધવારે સમિટની શરૂઆત એમ કહીને કરી હતી કે 30 થી વધુ રાજ્યોએ જૂથમાં જોડાવા માટે રસ દાખવ્યો છે પરંતુ કોઈપણ વિસ્તરણમાં સંતુલન જાળવવું મહત્વપૂર્ણ છે.

યુરોપની સૌથી લાંબી નદી વોલ્ગાના કિનારે આવેલા રશિયન શહેર કઝાનમાં પુતિને બ્રિક્સ નેતાઓને કહ્યું, "બ્રિક્સ સાથે સંપર્ક મજબૂત કરવામાં વૈશ્વિક દક્ષિણ અને પૂર્વના દેશોના અભૂતપૂર્વ હિતને અવગણવું ખોટું હશે.

"તે જ સમયે, સંતુલન જાળવવું અને બ્રિક્સની અસરકારકતામાં ઘટાડો અટકાવવો જરૂરી છે", તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, જૂથ "તીવ્ર પ્રાદેશિક સંઘર્ષો"-મધ્ય પૂર્વ અને યુક્રેન માટે લઘુલિપિ પર પણ ચર્ચા કરશે.

બ્રિક્સ સમિટ યોજાય છે કારણ કે વૈશ્વિક નાણા વડાઓ બે સંઘર્ષોની પૃષ્ઠભૂમિ સામે વોશિંગ્ટનમાં ભેગા થાય છે, એક ફ્લેગિંગ ચીની અર્થતંત્ર અને ચિંતા છે કે U.S. પ્રમુખપદની ચૂંટણી નવી વેપાર લડાઇઓ સળગાવી શકે છે.

ચીન અને ભારત રશિયાના લગભગ 90% તેલની ખરીદી કરે છે-મોસ્કોના સૌથી મોટા વિદેશી ચલણ કમાવનાર. રશિયા વિશ્વનો બીજો સૌથી મોટો તેલ નિકાસકાર દેશ છે.

સંયુક્ત આરબ અમીરાતના રાષ્ટ્રપતિ શેખ મોહમ્મદ બિન ઝાયેદ અલ નાહયાન, ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ, રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન અને ભારતના પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી / REUTERS

બ્રિક્સ

સંક્ષિપ્ત નામ બ્રિક 2001 માં તત્કાલીન ગોલ્ડમેન સૅશના મુખ્ય અર્થશાસ્ત્રી જિમ ઓ 'નીલ દ્વારા એક સંશોધન પેપરમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું જેમાં આ સદીમાં બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત અને ચીનની વિશાળ વૃદ્ધિની સંભાવનાને રેખાંકિત કરવામાં આવી હતી.

રશિયા, ભારત અને ચીને વધુ ઔપચારિક રીતે મળવાનું શરૂ કર્યું, આખરે બ્રાઝિલ, પછી દક્ષિણ આફ્રિકા, ઇજિપ્ત, ઇથોપિયા, ઈરાન અને સંયુક્ત આરબ અમીરાતનો ઉમેરો કર્યો. સાઉદી અરેબિયાએ હજુ ઔપચારિક રીતે જોડાવાનું બાકી છે.

બ્રિક્સ શિખર સંમેલનમાં ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ, ભારતના પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી, સંયુક્ત અરબ અમીરાતના રાષ્ટ્રપતિ શેખ મોહમ્મદ બિન ઝાયેદ અલ નાહયાન અને ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ મસૂદ પેઝેશકિયાન સહિત 20થી વધુ નેતાઓ ભાગ લઈ રહ્યા છે.

પુતિનના વિદેશ નીતિના સહયોગીએ જણાવ્યું હતું કે જૂથના વધુ વિસ્તરણ માટે ચોક્કસ માપદંડોને ધ્યાનમાં લેવા પડશે અને સંભવિત વિસ્તરણ માટે 13 દેશોની યાદી પર સંમતિ સધાઈ છે.

TASSએ યુરી ઉશાકોવને ટાંકીને કહ્યું, "આપણે બ્રિક્સમાં સંપૂર્ણ સભ્યપદ અથવા કોઈ યોગ્ય સ્વરૂપમાં જોડાવા માટે તેમની તૈયારી વિશે તેમની સાથે વાત કરવાની જરૂર પડશે.

યુક્રેનમાં યુદ્ધ, જોકે, કાઝન શિખર સંમેલન પર ટકેલું છે.

ભારતના પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી, રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ / REUTERS

યુદ્ધ

મોદીએ પુતિનને જાહેરમાં કહ્યું કે તેઓ યુક્રેનમાં શાંતિ ઈચ્છે છે. શીએ ક્રેમલિનના વડા સાથે બંધ દરવાજા પાછળ યુક્રેનમાં યુદ્ધ અંગે ચર્ચા કરી હતી.

રશિયા, જે આગળ વધી રહ્યું છે, તે ક્રિમીયા સહિત યુક્રેનના પાંચમા ભાગનું નિયંત્રણ કરે છે, જે તેણે 2014 માં કબજે કર્યું હતું અને એકપક્ષીય રીતે જોડ્યું હતું, ડોનબાસના લગભગ 80%-ડોનેટ્સ્ક અને લુહાન્સ્ક પ્રદેશોનો સમાવેશ થતો કોલસા અને સ્ટીલ ઝોન-અને 70% થી વધુ ઝાપોરોજિયા અને ખેરસન પ્રદેશો.

પુતિને કહ્યું છે કે મોસ્કો પૂર્વીય યુક્રેનના ચાર પ્રદેશોનો વેપાર કરશે નહીં જે કહે છે કે તે હવે રશિયાનો ભાગ છે અને મોસ્કો ઇચ્છે છે કે તેના લાંબા ગાળાના સુરક્ષા હિતોને યુરોપમાં ધ્યાનમાં લેવામાં આવે.

બ્રિક્સની અંતિમ જાહેરાતમાં યુદ્ધનો અંત લાવવા અંગે ચીન અને બ્રાઝિલના પ્રસ્તાવોનો સંદર્ભ સામેલ થવાની શક્યતા છે.

ચીન અને બ્રાઝિલ સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં યુદ્ધવિરામ માટે વિકાસશીલ દેશોનું સમર્થન મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. યુક્રેને કહ્યું છે કે બેઇજિંગ અને બ્રાઝિલિયા મોસ્કોની બોલી લગાવી રહ્યા છે.

પુતિને કહ્યું છે કે ચીન-બ્રાઝિલની દરખાસ્તો યુદ્ધનો અંત લાવવાનો આધાર બની શકે છે. તેમણે પૂર્વીય યુક્રેનમાં આઠ વર્ષની લડાઈ પછી 2022માં યુક્રેનમાં હજારો સૈનિકો મોકલ્યા હતા.

યુક્રેન અને રશિયા બંનેએ યુદ્ધને સમાપ્ત કરવા માટે અલગ-અલગ દરખાસ્તો કરી છે જે ઘણા દૂર છે.