ਪ੍ਰਤੀਕ ਤਸਵੀਰ / D Vithal

ਡਾ. ਬੀ. ਆਰ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਥਨ ਹੈ- ਪਾਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਦੇ ਉਲਟ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਰਲਣ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਗੁਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਉਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਗੁਆਉਂਦਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ... ਇਹ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਏਕੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

 

ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਉਲਟ, ਜੋ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਛਾਣ ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਛਾਣ ਪਰਿਵਾਰ, ਭਾਈਚਾਰੇ, ਸਿੱਖਿਆ, ਜਾਤ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਕਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

 

ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੇਰੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕੀ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਮੈਂ ਉਸਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਪੱਖਪਾਤੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਘੜੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀਆਂ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸੀਮਤ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਮਜ਼ਾਕ ਵਿੱਚ 'ਵਨ -ਪੁਆਇੰਟ ਐਕਸਟਰਾਪੋਲੇਸ਼ਨ' ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ।

 

ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਮਰੀਕੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ। ਇਹ ਪਛਾਣ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ, ਬੌਧਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

 

ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕਰਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਸ਼ਾ, ਵਿਰਾਸਤ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਦਰਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਵੰਡਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਚੁਣੌਤੀ ਉੱਭਰੀ: ਅਪੋਫੇਨੀਆ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਉਭਾਰ - ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਸੰਪਰਕ ਦੇਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ।

 

ਇਸ ਨੇ ਅਕਸਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਵਾਲੇ ਲੈਂਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਢਾਲਿਆ, ਬਹੁਲਵਾਦ ਉੱਤੇ ਕੱਟੜਵਾਦ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਉੱਤੇ ਸਮੂਹਵਾਦ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।ਹਿੰਦੂ-ਅਮਰੀਕੀ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਏ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਸੰਗਠਨ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਲ ਜਾਂ ਕਥਿਤ ਸਬੰਧਾਂ ਕਾਰਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਨੇ ਆਰਐਸਐਸ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਹਿਸਾਬ ਦੁਸ਼ਮਣੀ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ - ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਗਠਨ ਜਿਸਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਸਿੱਧਾ ਸਾਹਮਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਆਰਐਸਐਸ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਦੱਸਿਆ।

 

 

ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਰਐਸਐਸ ਵਿਰੁੱਧ ਅਜਿਹੇ ਦੋਸ਼ ਨਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹਨ।ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 1925 ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਸ਼ਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਭਰੀਆਂ: ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਆਰਐਸਐਸ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ। ਇੱਕ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, ਆਰਐਸਐਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੁਲਨਾ ਆਰਐਸਐਸ ਦੀ ਸਥਾਈ ਸਫਲਤਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕਾਂ ਦੇ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ, ਕਿਉਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਫਿਰ ਕਦੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।