ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੌਂਸਲੇਟ ਜਨਰਲ ਦੁਆਰਾ "New-born Nutritional Health Solution in M.P. India" ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। / Image provided

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਲ ਮੌਤ ਦਰ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਫੈਮਿਲੀ ਹੈਲਥ ਸਰਵੇ (NFHS-5, 2019-20) ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 36% ਬੱਚੇ ਅਵਿਕਸਤ, 32% ਘੱਟ ਵਜ਼ਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ 21% ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਨ। 

 

ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਛਾਤੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਦੀ ਦਰ ਸਿਰਫ਼ 55.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। ਛਾਤੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਦੇ 'ਸਹੀ' ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਲਗਭਗ ਨਾ-ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਔਸਤ ਮਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦਾ ਲਗਭਗ 28 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਰਕਰਾਰ ਹਨ।

ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਵ੍ਹੀਲਜ਼ ਗਲੋਬਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਨੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਨਿਊ ਬੋਰਨ ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਨਲ ਹੈਲਥ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। WHEELS ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ IIT ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹੈ। ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਵਾਲੀ ਇਸ ਵਿਲੱਖਣ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਉਪਰਾਲੇ ਨੂੰ RIST ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਗ੍ਰਾਂਟ ਵੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਰਾਜਾਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖੇ ਸਬਕ ਵੀ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਵ੍ਹੀਲਜ਼ ਨੇ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਰੋਤ - ਮਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਲੱਮ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਬਾਲ ਰੋਗ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ: ਰੂਪਲ ਦਲਾਲ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜ ਅਤੇ ਫੀਲਡ ਵਰਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਕੰਨਨ ਮੌਦਗੱਲਿਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਆਈਆਈਟੀ ਬੰਬੇ ਦੀ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ ਹੈਲਥ ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ (ਐਚਐਸਟੀ) ਦੁਆਰਾ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 

 

ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲਾਗਤ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਛਾਤੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਫਰੰਟਲਾਈਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਹੈਲਥ ਵਰਕਰਾਂ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ 10-ਮਿੰਟ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ, 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ, ਨੂੰ ਆਫ਼ਲਾਈਨ ਜਾਂ ਔਨਲਾਈਨ ਸਵੈ-ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਹ ਹੱਲ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵਰਕਰਾਂ ਅਤੇ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਸਿਖਲਾਈ ਜਾਂ ਮਾਹਰ ਸਲਾਹ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਰਭਵਤੀ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟੀਕਾਕਰਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ, ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਫਾਲੋ-ਅੱਪ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ

104 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੀ ਜਟਿਲਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਨਵੀਨਤਾ, ਪ੍ਰਭਾਵ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਜਨਤਕ-ਨਿੱਜੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਉਮੀਦ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਆਈਆਈਟੀ ਬ੍ਰਾਂਡ ਤੋਂ ਇਹੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਿਅੰਕਾ ਦਾਸ, ਮਿਸ਼ਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਹੈਲਥ ਮਿਸ਼ਨ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਨੀਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਪਹਿਲੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੱਤ ਸਭ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਸਟਰ ਟਰੇਨਰ ਬੈਂਚ ਰਾਹੀਂ ਸੂਬੇ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

PanIIT ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ 'ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਇਸ ਪਹੀਏ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ 29 ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਕਨੀਕੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗੀ ਕਿ ਹਰ ਬੱਚੇ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ।

 

(ਲੇਖਕ ਵ੍ਹੀਲਜ਼ ਗਲੋਬਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਬੋਰਡ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਉਸ ਨਾਲ ratan@wheelsglobal.org 'ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਗਏ ਵਿਚਾਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਹਨ।)